Η Κύπρος,το Χονγκ-Κονγκ και ο Ελευθέριος Βενιζέλος…

Η επέτειος της 25ης Μαρτίου, βρίσκει το νέο Ελληνισμό σε μια νέα περίοδο αναζητήσεων. Μια μακραίωνη ιστορική διαδρομή έχει τις φωτεινές κορυφογραμμές της, τις ανάποδες πορείες της, τις λαμπρές ή τις γκρίζες περιπτώσεις της. Η Παλιγγενεσία του 1821 στηρίχθηκε πάνω σε δυσχερείς διεθνείς συγκυρίες. Το διεθνές περιβάλλον με επίκεντρο την «Ιερή Συμμαχία» επιθυμούσε τη διατήρηση του status quo στον Ευρωπαϊκό χώρο. Έτσι, η Μ. Βρετανία εφάρμοζε στην πράξη το Δόγμα της Οθωμανικής Ακεραιότητας, ώστε να εμποδίζονται πλήρως τα όνειρα των Τσάρων για να βρουν διέξοδο στα θερμά λιμάνια της Μεσογείου. Το Λονδίνο δεν εμπνεόταν από φιλοτουρκικά – η κατ’ αντανάκλαση ανθελληνικά – συναισθήματα. Σημαντικά γεωπολιτικά της συμφέροντα (λ.χ. ναυτική ηγεμονία της χωρίς ρωσικούς ανταγωνισμούς) την ώθησαν ώστε να διατηρεί εν ζωή την Οθωμανική Αυτοκρατορία και όταν αυτή εξελίχθηκε ως ο Μεγάλος Ασθενής της Ευρώπης.

Κατά τούτο η Επανάσταση του 1821 οδήγησε σε νέα σελίδα τον γρηγορούντα Ελληνισμό: με τις δικές του πράξεις, θυσίες, αγωνιστικό παλμό, επέβαλε αλλαγές στο διεθνές πλαίσιο του ’21, με κυρίαρχο γνώρισμα τη Ναυμαχία στο Ναβαρίνο. Οι δυνάμεις της Ιεράς Συμμαχίας καταδίκασαν την εξέγερση του ’21, θεωρώντας της ως «στασιώδη», «πειρατικήν», ή «καρμποναρικήν». Στην πορεία του Μεγάλου Αγώνα, πολλά άλλαξαν προς το θετικότερο, τόσο εντός της Ελλάδας, όσο και στο πεδίο του διεθνούς φιλελληνισμού. Η ναυμαχία στο Ναβαρίνο σφραγίζει τις νέες διαθέσεις των ισχυρών της Ευρώπης, με ανοικτή διάθεση να κοιτάξουν το Ανατολικό ζήτημα με διαφορετικά μάτια και στη βάση της μερικής αποκατάστασης του δικαιώματος της Εθνικής «Αναγέννησης» (Πρωτόκολλο του Λονδίνου, 1828-1830). Η στατική θεώρηση των πραγμάτων θα οδηγούσε σε ακινησία, σε εθνική αναπηρία. Εκείνο που έγινε ως το μέγιστο μάθημα του ’21, είναι η δυναμική των δεδομένων, η εξέλιξη της «ακινησίας», η διαρκής μεταβολή του διεθνούς περιβάλλοντος. Το τέλος της Επανάστασης ήταν καλό. Ο Ι. Καποδίστριας έγινε για επτά χρόνια Κυβερνήτης και αγωνίστηκε για 3 ½ χρόνια ώστε να θέσει θεμέλια για να υπάρχει κράτος, θεσμοί, σχετική υποδομή. Το τέλος του Καποδίστρια ήταν απολύτως συνδεδεμένο με την άλλη πλευρά του νεοελληνισμού. Ένας κόσμος,ο νεοελληνικός, καθοδηγούμενος από δημαγωγικές απλουστεύσεις, από βιαστικές «μαγκιές» ή και κίτρινες κατηγορίες, έφθασε στο σημείο να δει τη δολοφονία του Καποδίστρια και ταυτόχρονα τη μερική κατάρρευση του ονείρου για ενδυνάμωση του κρατικού του σχήματος. Η δοτή βασιλεία του Όθωνα, η επιβολή του βασιλικού θεσμού σε ένα έθνος που δεν διεκδίκησε σε κανένα έγγραφο του 1821 αυτή τη λύση, κυριολεκτικά έσπρωξε το έθνος των Ελλήνων σε μεγάλες περιπέτειες. Εάν αργότερα δεν εμφανιζόταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ως ο ανατροπέας των σχεδίων του τότε βασιλιά Κωνσταντίνου (1916), είναι εξαιρετικά αμφίβολο το κατά πόσον η Ελλάδα θα είχε τη σημερινή της εικόνα. Η μικρότητα των προσωπικών διενέξεων, το πάθος για τις αρχηγίες ακόμα και όταν το Μεσολόγγι βρισκόταν σε θανάσιμο αποκλεισμό, βεβαιώνουν ότι πολλά είναι τα κέρδη μας από τη μελέτη της Επανάστασης του ’21. Η ακραία μορφή του μεγαλείου των αγωνιστών έδωσε τα Ψαρά, την Κάσο, την Κρήτη, το Μεσολόγγι. Η ακραία μορφή της εθνικής μας μοναξιάς έδωσε τη δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου από ελληνικά χέρια και αργότερα την καταδίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη σε θάνατο με την «κατηγορία» ότι ήταν «πράκτορας» της Ρωσίας! Πάνω σε αυτό το δίδυμο των αντιφάσεων οικοδομήθηκε ένας απελευθερωτικός αγώνας, που άλλαξε την πορεία των Ελλήνων σε μεγάλο βαθμό. Και αν ακόμα ενοχλούσε η βαυαροκρατία του Όθωνα – και ενοχλούσε τη μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων – αυτό το στοιχείο ήταν ασυγκρίτως καλύτερο από το τουρκικό σκοτάδι. Εάν δεν γινόταν το μεγάλο άλμα του 1821 – 28, ούτε η Επανάσταση της 3ης του Σεπτέμβρη του 1843 θα ερχόταν!

Η διαλεκτική της ιστορικής εξέλιξης δεν δικαιολογεί, ωστόσο, το αναντίλεκτο γεγονός ότι οι θυσίες, οι αγώνες του ’21, δεν πήραν το ανάλογο αντίκρισμα στις παρασκηνιακές ζυμώσεις του 1832 (θάνατος Καποδίστρια, επιβολή του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας). Αυτή η εξέλιξη – κλειδί στον αθηναϊκό πολιτικό κόσμο, ακολουθεί την πορεία του σύγχρονου Ελληνισμού κατά τρόπο εντυπωσιακό. Ένας πόλος ισχυρότατης εξουσίας (ο βασιλικός) επεβλήθη και διατηρήθηκε από ξένες δυνάμεις για να είναι η «δημιουργική αντιπολίτευση» στα αισθήματα και τις προσδοκίες του ελληνικού λαού. Ο βασιλικός θεσμός είχε την ιστορική ενοχή για τις πιο σοβαρές περιπέτειες του περιφερειακού Ελληνισμού: Τη Μικρασιακή καταστροφή (1922), και σε σχέση με την Κύπρο ήταν η πηγή της αντισυνταγματικής λειτουργίας απέναντι στον Γ. Παπανδρέου (1965), γεγονός που άνοιξε τη θύρα στη δικτατορία του Γ. Παπαδόπουλου.

Η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας ήταν διαβλητή από τη γέννηση της (1831). Ίσως γι’ αυτό ο αγώνας του 1821 να είναι ακόμα πιο ισχυρή πηγή γνώσης, ακόμα πιο ισχυρή πηγή της αυτοκριτικής διάθεσης για τα σημερινά δρώμενα. Άλλωστε, η πορεία είναι δική μας, δεν χαρίζεται σε κανένα. Γι’ αυτό και την υμνούμε σήμερα! Στις εθνικές μας επετείους, ο βερμπαλισμός και τα επίθετα έχουν τη μερίδα του λέοντος. Ίσως, γι’ αυτό, συστηματικά επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη, αφού η ιστορική μας διαδρομή μένει στην επιφάνεια, της λείπει η κριτική ενδοσκόπηση, η πολύπλευρη προσέγγιση του ιστορικού εαυτού μας.

Μια ματιά στα όσα συντελούνται σήμερα στον ελλαδικό χώρο, θα δώσει σταθερά μηνύματα αισιοδοξίας, ελπίδας και νέας πνοής. Αυτή η Ελλάδα που υπάρχει σήμερα και σε ότι αφορά τους πρωταγωνιστές του πολιτικού της συστήματος, είναι προς την κατεύθυνση της ανανέωσης εκ βάθρων. Ο Πρόεδρος Κ. Στεφανόπουλος, ο Πρωθυπουργός Κ. Σημίτης, και ο νέος αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας Κ. Καραμανλής, δημιουργούν, πλέον, μια εικόνα διαφορετικού πολιτικού πολιτισμού σε σχέση με τη χθεσινή Ελλάδα. Η Ελλάδα τρέχει με γρήγορους ρυθμούς προς την Ευρωπαϊκή ενοποίηση και σε λίγα χρόνια θα είναι – κυριολεκτικά αυτή τη φορά – μέσα στους μεσαίους πρωταγωνιστές των εξελίξεων στη Γηραιά Ήπειρο…

Εφημερίδα Ο ΑΓΩΝΑΣ, 1996