Η παιδεία για ενεργούς πολίτες

Το 2005 είναι το «Ευρωπαϊκό έτος ενεργών πολιτών μέσω της εκπαίδευσης». Μια συνήθης πρακτική στο ευρωπαϊκό πεδίο, για να δίνονται αφορμές στα κράτη – μέλη για να αναπτυχθούν συζητήσεις ή και να προωθηθούν μέτρα προς μια ορισμένη κατεύθυνση (λ.χ. έτος γλωσσών). Έτσι και στην περίπτωση του 2005: οι νέες γενιές μέσα σε μια Ε.Ε. που διαπιστώνει αφεαυτής το δημοκρατικό της έλλειμμα να δώσει ευκαιρίες στο χώρο της εκπαίδευσης για ανάπτυξη ενός νέου κύκλου διαλόγου για το πώς η παιδεία θα συμβάλει στη στερεή ανάπτυξη ενός ενεργού ευρωπαϊκού πολίτη.

Βασική προϋπόθεση για να είναι εποικοδομητική μια τέτοια συζήτηση παραμένει μια ουσιώδης παραδοχή. Υπάρχει ένα κενό / πρόβλημα / θέμα και καλούμαστε να το καταγράψουμε. Να οριοθετήσουμε το πλαίσιό του, και εάν συμφωνηθεί ως ζήτημα, τότε να προταθούν ορισμένες δράσεις για προώθηση / βελτίωση / επίλυση του.

Στην Κύπρο μάλλον δεν θα διαπιστωθεί κανένα σοβαρό κενό. Ως συνήθως σκεπάζουμε τα προβλήματα με εγκυκλίους, με πύρινους λόγους που συσκοτίζουν, με λεκτικές ακροβασίες που συγκρούονται με τις καθημερινές μας πρακτικές.

Η ελληνική παιδεία στην Κύπρο έχει για δεκαετίες ταυτιστεί με την τυπολατρία, την ομοιομορφία, το συντηρητισμό κάθε απόχρωσης. Δέσμια μιας λογικής που βλέπει τον ελληνοκεντρισμό της μέσα από την εσωστρέφεια, τις φοβίες και την επίκληση της προγονικής αρετής δεν μπόρεσε να κάνει ουσιώδη βήματα προς τα εμπρός γιατί τα ιδεολογικά εργαλεία που τη στηρίζουν είναι ξεπερασμένα από τον ιστορικό χρόνο.

Το 2005 ως έτος «των ενεργών πολιτών» μέσω της εκπαίδευσης μπορεί να είναι μια αφετηρία για να αναπτυχθεί μια ουσιώδης συζήτηση για την εξέλιξη, την ποιότητα, τους στόχους, και τις κατευθύνσεις της κυπριακής παιδείας. Άλλωστε ο ευρωπαϊκός στόχος – ενεργοί πολίτες – δεν θα προκύψει από εντολή ή εγκυκλίους. Προκύπτει από ανοικτόμυαλη διαπίστωση, και με εφαρμογή πολιτικών που αλλάζουν τα δεδομένα. Το σημερινό θεσμικό πλαίσιο επιβραβεύει τη τυποποιημένη σκέψη, εμποδίζει την πρωτοτυπία, συμπαθεί την ακινησία, δυσκολεύει την αμφισβήτηση. Συνεπώς δεν διαμορφώνει στο επιθυμητό επίπεδο ενεργούς πολίτες, δεν δημιουργεί πολίτες που να προσέχουν τη συμμετοχή, τη δράση, την ανάπτυξη νέων μορφών ενεργητικής παιδείας (αξιοποίηση και μορφών της ψηφιακής δημοκρατίας).

Η παιδεία της κριτικής γνώσης, της αμφισβήτηση, θέλει μια γενναία προσπάθεια για αλλαγή του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου. Αυτό προϋποθέτει κυρίως πολιτική βούληση, ισχυρό συνδικαλιστικό κίνημα, ισχυρές κοινωνικές εντάσεις, διαρκείς συσχετισμούς υπέρ μιας προοδευτικής επιλογής. Όσο αυτά δεν υπάρχουν, ή οι συσχετισμοί μένουν μετέωροι, θα κυριαρχεί η συντεχνιακή ελληνικότητα. Με διακηρύξεις και εγκυκλίους θα αλλάζουμε την πραγματικότητα αλλά αυτή δεν θα μας κάνει το χατίρι να γίνεται «έτος ενεργών πολιτών μέσω της εκπαίδευσης»…

Λάρκος Λάρκου