Η τέχνη των αμοιβαίων συμβιβασμών

Οι εξελίξεις για το «ελληνικόν ζήτημα» βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού. Είναι σημαντικό να βρεθεί η χρυσή τομή προς το κοινό όφελος το συντομότερο δυνατό. Μέχρι να δούμε τι πραγματικά θα συμβεί δύο παρεμβάσεις βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση των πραγμάτων. Βρίσκω τις παρεμβάσεις τους ιδιαίτερα σημαντικές:

Ο καθηγητής Γ. Παγουλάτος γράφει στη «Μεταρρύθμιση» στις 16 Φεβρουαρίου:

«Πρέπει να ξέρεις πότε να συγκρουστείς και πότε να συμβιβαστείς. Η Ε.Ε. δεν θα βρισκόταν πουθενά χωρίς την τέχνη των αμοιβαίων συμβιβασμών. Η διαπραγμάτευση της κυβέρνησης πλησιάζει τα όριά της σε όσα μπορεί να πετύχει στη φάση αυτή…Η κοινωνία μας πέρασε τεράστιες θυσίες τα τελευταία πέντε χρόνια για να υπερασπιστούμε τη θέση μας στο ευρώ. Οι άλλες χώρες της περιφέρειας (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία) επίσης δοκιμάστηκαν, για να αποδείξουν ότι μπορούν να ανήκουν σε μια Ευρώπη του πυρήνα. Κι οι τρεις ανακάμπτουν δυναμικά, με ταχεία αύξηση των εξαγωγών τους. Η Ισπανία δημιούργησε 400.000 θέσεις εργασίας το 2014. Το κόστος χρηματοδότησής τους έχει πλέον συγκλίνει με τις οικονομίες του Βορρά, κι η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ θα ολοκληρώσει τη σύγκλιση. Πορτογαλία και Ιρλανδία ήδη εκμεταλλεύονται τα χαμηλά επιτόκια για να αποπληρώνουν χρέος. Κλείνει σιγά-σιγά το χάσμα κέντρου-περιφέρειας. Η συμμαχία του Νότου, στην οποία προσβλέπαμε, δεν υπάρχει. Είμαστε δυστυχώς μόνοι, με την Ευρωζώνη απέναντι, όπως αρκετοί ξένοι ηγέτες φρόντισαν φιλικά να μας υπενθυμίσουν…Το κόστος ενός προγράμματος χρηματοδότησης μεγαλώνει –οι Financial Times το υπολογίζουν σε 38 δισ. Παράλληλα υποχωρούν τα έσοδα, ενώ η παρατεταμένη αβεβαιότητα ακυρώνει την εύθραυστη ανάκαμψη του 2014, απειλώντας με ένα νέο γύρο ύφεσης. Τα δεδομένα δεν εξελίσσονται κατά τον ευμενέστερο δυνατό τρόπο – μιας που οι ευφημισμοί έχουν επιστρέψει στη μόδα. Θα μπορούσε κανείς να θυμηθεί τον μεγάλο Κέυνς, απευθύνοντας την ερώτηση στον υπουργό Οικονομικών: When things change I change my mind. What do you do, sir? Στον ορίζοντα υπάρχει, βέβαια, πάντα το Σχέδιο Β. Μόνο που δεν είναι η στήριξη των ΗΠΑ (που κατέστησαν σαφές ότι δεν πρόκειται να είναι μαζί μας σε μια αντιπαράθεση με την Ευρωζώνη), ούτε της Κίνας (που διαμήνυσε ότι δεν μελετά χρηματοδότηση της Ελλάδας), ούτε της οικονομικά χειμαζόμενης Ρωσίας (που θα ενδιαφερόταν ίσως να διασπάσει το ευρωπαϊκό μέτωπο –αλλά διευκρίνισε ότι δανείζει μόνο σε ρούβλια). Το μόνο υπαρκτό Σχέδιο Β είναι αυτό του κ. Αλαβάνου, παλαιού μέντορα του σημερινού πρωθυπουργού. Ο κόσμος το γνωρίζει ως Grexit. Δεν θα θέλαμε να το ζήσουμε».

Ο καθηγητής Κ. Σοφούλης γράφει στη «Μεταρρύθμιση» στις 16 Φεβρουαρίου: «Η Ευρώπη πρέπει να στηθεί στο σωστό αξιακό και πολιτισμικό βάθρο της όπου στηρίζεται και η πολιτική της ταυτότητα για το εσωτερικό της και την διεθνής σκηνή. Τα κέρδη από τις διεξαγόμενες διαπραγματεύσεις αναπόφευκτα θα είναι μηδαμινά σε σχέση με την ζημιά που το μέσον έχει κάνει….Το κλειδί για να καταλάβουμε σωστά τη σχέση μας με την ΕΕ στο παιχνίδι που παίζεται, είναι να ερμηνεύσουμε πραγματιστικά την έννοια της αλληλεγγύης. Στην ουσία, ολόκληρο το οικοδόμημα της ΕΕ στηρίζεται σε τελευταία ανάλυση σε ένα σύστημα αλληλέγγυων σχέσεων που δικαιολογούν την ύπαρξη της Ένωσης. Είναι κατά πρώτον η «αλληλεγγύη» της ενιαίας αγοράς που εξασφαλίζει προνομιακή θέση στα μέλη της. Είναι κατά δεύτερον η αλληλεγγύη που δείχνουν οι ισχυρότεροι δανείζοντας την ισχύ τους στο κοινό πολιτικό ταμείο, όταν πρόκειται να διεκδικήσουμε τα συμφέροντα ή τον πολιτισμό μας στα διεθνής φόρα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Για τους «φτωχότερους» η αλληλεγγύη εκδηλώνεται επιπρόσθετα με πολιτικές μεταβιβάσεων πόρων προκειμένου να εξισωθούν οι συνθήκες οικονομικής λειτουργίας. Είναι οι επιδοτήσεις και τα ποικίλα σχέδια τύπου ΕΣΠΑ. Σε περίπτωση κρίσης, όπως εν προκειμένω, η αλληλεγγύη εκδηλώνεται με οικονομική στήριξη έναντι των κινδύνων που συνεπάγεται η έκθεση της χώρας στις ελεύθερες αγορές. Η στήριξη αυτή, εν τούτοις, πρέπει να διέπεται και αυτή από τις αρχές της αλληλεγγύης. Αυτές είναι προαπαιτούμενες δεσμεύσεις που αναλαμβάνει η βοηθούμενη χώρα για μέτρα που εξασφαλίζουν ότι θα εξαφανιστούν οι αιτίες της κρίσεις και δεν θα επανεμφανιστούν ad perpetuum, ώστε να μη επανέρχεται πάλι και πάλι η χώρα σε αίτημα βοηθείας.

Είναι προφανές ότι η αλληλεγγύη στηρίζεται σε κοινά συμφέροντα και όχι σε φιλανθρωπία. Η φιλανθρωπία αφορά τα δικαιώματα του ανθρώπου, που δεν είναι κάτι λιγότερο σπουδαίο, αλλά δεν αφορά την ανάλυση του παρόντος. Υπό ομαλές συνθήκες, ποιο είναι το κοινό συμφέρον των χωρών της ΕΕ. Είναι φανερό, ότι η διατήρηση της ενότητας της Ένωσης αποτελεί το σημείο κοινής συμφωνίας, επειδή εκτιμάται από όλους (τους μη βαλκανοποιημένους) ότι η ΕΕ αποτελεί βασικό παράγοντα πολλαπλασιασμού της ανταγωνιστικότητας όλων στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου ανταγωνισμού, οικονομικού και πολιτικο-ιδεολογικού».