Καχυποψία απο άμμο

Η απίστευτη ποσότητα σκόνης που ταλαιπώρησε στα σοβαρά την ατμόσφαιρα της νήσου και την υγεία των κατοίκων της, σχεδόν ολόκληρη την εβδομάδα, ταυτόχρονα έπληξε και τη γενικότερη πνευματική μας δραστηριότητα σε σχέση με τις αιτίες του γεγονότος. Έτσι η σκόνη, κατά τη θεωρία πολλών οπαδών της συνωμοσιολογίας, ήρθε μετά από βομβαρδισμό νεφών στη Συρία, είτε με παρέμβαση της εκεί ρωσικής δύναμης, είτε με χρήση χημικών από το καθεστώς Άσαντ. Το φυσικό γεγονός που άρχισε τη διαδρομή του από τις ερήμους στη Σ. Αραβία, συνδέθηκε με διάφορες απίθανες θεωρίες που ευδοκιμούν με χαρακτηριστική ευκολία στη νήσο των αγίων. Αυτή η τάση διαθέτει μεγάλη επιρροή στη δημιουργία μιας γενικότερης προσέγγισης στην πρόσληψη γεγονότων που συνδέονται με την κεκτημένη πολιτική κουλτούρα της νήσου.

Στο κυπριακό η τάση που θέλει την Κύπρο «άθυρμα» στις επιδιώξεις των ξένων, ένα νησί πανταχόθεν βαλλόμενο διαθέτει εξέχουσα θέση στην πολιτική μας παιδεία. Η εξέλιξη του κυπριακού δημιούργησε μια αντίληψη που παραμένει, παρά τις αλλαγές και την πρόοδο, πολύ ισχυρή. Σε κάθε κίνηση στο κυπριακό, οι «ξένοι» εμφανίζονται να μας πιέζουν, ο διεθνής παράγων απειλεί «με χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησίες», μια ενδεχόμενη εισήγηση ισοδυναμεί με «παρέμβαση» στις εσωτερικές μας υποθέσεις.

Η καχυποψία διαθέτει την άλλη της διάσταση: από τη στιγμή που αναγνωστεί ως «απειλή», τότε η απάντηση βρίσκεται με μια ισχυρή διάθεση «αντίστασης» απέναντι στους «συνωμότες», με διάθεση να «αποτρέψουμε» τις επεμβάσεις και έτσι να «διασώσουμε» το λαό μας από κάθε κίνδυνο. Ωστόσο, αρκετά γεγονότα μπορεί να έχουν μια διαφορετική ανάγνωση. Αν ορίσουμε τη διεθνή πολιτική ως υπόθεση συμφερόντων και συσχετισμού δυνάμεων, τότε η Κύπρος έχει δρόμο να διανύσει ως προς την κατανόηση της «πρώτης αιτίας» που εξηγεί επιτυχίες ή αποτυχίες στη διαχείρηση των πραγμάτων. Συχνά η αδυναμία μας να διαβάσουμε σωστά τις -κάθε φορά- διεθνείς εξελίξεις και συσχετισμούς, η δική μας αδυναμία μας να ερμηνεύουμε ορθά τις επιλογές και τα ισοζύγια ισχύος, οδήγησε σε αδιέξοδα, τα οποία με τη σειρά τους αποδίδονται, κατά κανόνα, σε «εξωτερική πίεση», αφού οι χειρισμοί της ε/κ ηγεσίας είναι εξ ορισμού «πολύ καλοί» και το λένε και τα σχολικά μας βιβλία.

Για παράδειγμα, το ζήτημα με την αποτυχημένη απόπειρα της εγκατάστασης στη νήσο του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S300, δεν οδήγησε στην πραγματική εξήγηση της αποτυχίας. Η Λευκωσία επέλεξε μια πολιτική κίνηση που υπερέβαινε τις διπλωματικές και στρατιωτικές δυνατότητές της για να την επιβάλει ως παίκτης στην περιοχή. Το ζήτημα δεν ήταν η τελική αποτυχία, το ζήτημα ήταν η εξ αρχής λάθος ανάγνωση των συσχετισμών ισχύος στην περιοχή. Το ζήτημα δεν ήταν μόνο τα 300 εκ λίρες που κόστισε η επιλογή, το ζήτημα ήταν ότι επενδύσαμε στο επίπεδο που δεν είχαμε ούτε συμμαχίες, ούτε διπλωματική ομπρέλα.

Στη διεθνή πολιτική όλοι υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους. Είναι ευθύνη κάθε χώρας να διαβάζει τα δεδομένα, με τους χειρισμούς και τις επιλογές της να αποφύγεις περιπέτειες, με τις πολιτικές της αποφάσεις να οικοδομεί συμμαχίες και να αλλάξει τους συσχετισμούς.

Η ένταξη στην ΕΕ δεν φαίνεται να έχει βελτιώσει την κατάσταση, όπως δείχνει η τωρινή εμπειρία από την απίστευτη μεγάλη ποσότητα αραβικής άμμου που δέχθηκε η ατμόσφαιρα της Κύπρου. Οι «ξένοι» δύσκολα προσλαμβάνονται ως εταίροι, παρά την ένταξη στον κοινοτικό κόσμο, το αίσθημα μιας περισσότερης ασφάλειας, ή αυτοπεποίθησης, δεν ανιχνεύεται εύκολα. Τα στερεότυπα παραμένουν ισχυρά, εκτός άλλων, γιατί η πολιτική ηγεσία δεν εργάστηκε στον αναγκαίο βαθμό για να εξηγήσει τι σημαίνει η ένταξη από την γεωγραφία της αστάθειας στον κόσμο της σταθερότητας και της συνεργασίας για να επιλυθούν κοινά, ευρωπαϊκά ζητήματα όπως το κυπριακό. Είναι η «βενιζελική» σχολή σκέψης που άλλαξε το ρου της κυπριακής ιστορίας με την ένταξη στην ΕΕ, και επιτρέπει σήμερα στην Κύπρο να ελπίζει ότι μπορεί να αλλάξει το πεπρωμένο της. Η επίσκεψη Τουσκ στη Λευκωσία στις 10 Σεπτεμβρίου, σε συνέχεια εκείνης του Γιούνκερ και της Μογκερίνι τον Ιούλιο, δείχνει ότι χρειάζεται επιμονή και ένταση προσπάθειας για να επιτύχουμε ένα στόχο.

Ο Γιάννος Κρανιδιώτης που έφυγε πριν 16 χρόνια (σαν αύριο στις 14 Σεπτεμβρίου 1999) μας θυμίζει ότι «οι στρατηγικοί στόχοι δεν προωθούνται με ρητορική, βερμπαλισμούς και αφορισμούς. Η εσωστρέφεια, η αυτάρεσκη περιχαράκωση οδηγούν σε απομονωτισμό. Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση, αντιμετώπιση των θεμάτων, πρωτοβουλίες και πρόγραμμα» (20 Σεπτ. 1997). Στην κουλτούρα της κινούμενης άμμου ο Ελευθέριος Βενιζέλος ομιλεί επί της ουσίας: «να το πάρωμεν απόφασιν, δεν υπάρχει, δεν υπήρξε ποτέ Θεός της Ελλάδος. Ένας είναι ο Θεός δι’ όλα τα έθνη. Η φρόνησις, η διορατικότητα και η επαφή με την πραγματικότητα. Ιδού τι θα μας βοηθήσει θετικά να επανορθώσωμεν ότι είναι επανορθώσιμον…».