ΚΩΔΙΚΟΣ ΑΠΟ ΧΑΝΕΪ: Προεδρική ή Προεδρευόμενη Δημοκρατία;
Η σύμπτωση δεν μπορεί να περάσει, έτσι, στην τύχη της. Την ημέρα που ο Μ. Γκάλι έστελλε το μήνυμα του για τα 51α γενέθλια του ΟΗΕ, ο ειδικός αντιπρόσωπος της Μ. Βρετανίας για την Κύπρο Ν. Χάνεϊ, έστελλε τα δικά του κωδικά μηνύματα για το κυπριακό. Γι’ αυτό και η αξιολόγηση ήταν απολύτως ρεαλιστική. Ο ΟΗΕ ολοένα και μειώνει το κύρος του, σαν αποτέλεσμα των διεθνών ανακατατάξεων. Και πριν οι μηχανισμοί του ήταν μικρής εμβέλειας. Όταν, όμως, η Νέα Τάξη διέσπασε τις ισορροπίες και οικοδόμησε έναν διαφορετικό κόσμο, αυτόματα οι λειτουργίες του ΟΗΕ έγιναν πολύ πιο κοντά στις λογικές των διεθνών συσχετισμών. Γι’ αυτό όσοι πολιτικοί αρχηγοί στη νήσο μας, για κάθε δυσκολία συνιστούν – μάλλον από κεκτημένη ταχύτητα – «προσφυγές τον ΟΗΕ», οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους ότι ο ΟΗΕ ήταν και παραμένει ένα κλασικό παιδί του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων. Χωρίς υπερτίμηση των δυνατοτήτων του, αλλά και χωρίς πλήρη υποτίμηση του σημειολογικού του ρόλου, μπορεί με άνεση να συγκριθεί με την πραγματική πολιτική ισχύ: ένα ψήφισμα λ.χ. του Ευρωκοινοβουλίου έχει (συγκριτικά) περισσότερο ενδιαφέρον από ότι μια προσφυγή στη Γ.Σ. του ΟΗΕ με άδηλο και απρόβλεπτο συσχετισμό δυνάμεων…
Ο Ν. Χάνεϊ, κέρδισε την παράσταση της ημέρας. Στο όλο κείμενο του (15/10, Τimes), ο διάχυτος δισταγμός του για το μέλλον, έχει άμεση συνάρτηση με τις στρατηγικές του. Το ερώτημα και ποιος θα αναλάβει το κόστος για μια συμβιβαστική διευθέτηση, είναι κυρίαρχο, επειδή οι πάντες γνωρίζουν ότι μια δημοφιλής λύση θα πρέπει να στηριχθεί από ισχυρές πολιτικές δυνάμεις και προσωπικότητες για να έχει τύχη. Έτσι, ένα πολύ σοβαρό θέμα – το ποιος θα πληρώσει το λογαριασμό – έρχεται στην επιφάνεια επειδή η εμπειρία έδειξε ότι μέσα από το Κυπριακό ορισμένοι αρχηγοί παίζουν στο δρόμο της διγλωσσίας ή και της δημαγωγίας. Γι’ αυτό και η πρόταση Χάνεϊ, για αναβολή των προεδρικών του ’98 επιχειρεί να λύσει ένα σοβαρό πολιτικό ζήτημα, με τον πιο λανθασμένο διαδικαστικό τρόπο. Από το κείμενο του Χάνεϊ ξεχωρίζει η θέση Φεϊσέλ ότι «αυτό που χρειάζεται τώρα, είναι μια ανανεωμένη και συνεχής προσπάθεια να ταιριαστούν τα κομμάτια του πάζλ…» Για να μην έχει κανείς αυταπάτες ο Χάνεϊ, κάνει σαφή και ονομαστικό λόγο για τις ιδέες και το χάρτη Γκάλι.
– «Βρίσκονται ήδη στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων», ενώ προσθέτει την Ευρωπαϊκή προοπτική σαν το υλικό εκείνο που θα δώσει την τελική ώθηση στις διαπραγματεύσεις. Το 1997. Η ιδέα Χάνεϊ που εντυπωσίασε, παραμένει εκείνη που αφορά τη συνταγματική διάρθρωση του Νέου Κράτους, ειδικότερα σε ότι αφορά το δίδυμο Πρόεδρος-Πρωθυπουργός. Τέλος στην Προεδρική Δημοκρατία, αρχή με Κοινοβουλευτικό σύστημα.
Τα σχόλια που ακολουθούν, δεν έχουν σύνδεση με τις ιδέες Χάνεϊ, είναι όμως εξ αφορμής τους πολύ επίκαιρα: το προεδρικό μοντέλο στην Κύπρο, είναι ένα αναχρονιστικό σύστημα διακυβέρνησης, ένα προϊόν διευθετήσεων με διχαστικές επιδιώξεις, και που σήμερα είναι πλήρως ξεπερασμένο. Γι’ αυτό, η αλλαγή του, η ανανέωση του συνταγματικού πλαισίου για τη Νέα Κύπρο οφείλει να είναι σύγχρονη, ριζοσπαστική, προοδευτική. Και ασφαλώς η αναζήτηση ενός πλαισίου Κοινοβουλευτικού Συστήματος διακυβέρνησης είναι απολύτως συνδεδεμένη με τον εκσυγχρονισμό του πολιτικού μας συστήματος. Αυτό δεν εξυπακούει κανένα συμβιβασμό στο ζήτημα της εκ περιτροπής προεδρίας, αλλά θα μπορούσε να ήταν ένα συνολικό πλαίσιο προτάσεων της Ε/Κ πλευράς για να είναι το ομοσπονδιακό μοντέλο σε αρμονία με τις τάσεις και τις ροπές των ευρωπαϊκών αντιλήψεων για τη «μία και αδιαίρετη κυριαρχία». Ο Ν. Χάνεϊ, διαπιστώνει ότι «μεταξύ των εξωτερικών μερών δεν υπάρχουν σημαντικά αποκλίνοντα συμφέροντα στην περίπτωση της Κύπρου».
Επομένως το σύνθημα του «κανείς μόνος του, αλλά όλοι μαζί», οδηγεί σε ισορροπίες συμφερόντων που αποκαθιστούν αποκλεισμό όπως έγιναν στις άτυπες του Λονδίνου, ή σε νέες βελτιώσεις, που κατά την άποψη των ΗΠΑ, θα έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν. Ασφαλώς το παιχνίδι είναι στην πλήρη ανάπτυξη του. Ο διάλογος με τη μέθοδο της βήμα με βήμα αναζήτησης πλαισίου για τον ιστορικό συμβιβασμό, οφείλει να πάρει έναν πιο ευρύ προβληματισμό. Καμιά συμφωνία, δεν μπορεί να προχωρήσει εάν δεν στηρίζεται από μια συνειδητή και ενημερωμένη κοινή γνώμη…
Ο επίλογος, αφορά πλήρως την ιδιαιτέρως δύσκολη θέση της Ε/Κ πλευράς. Γι’ αυτό ο Ν. Χάνεϊ με διπλωματική κομψότητα, σφραγίζει την «απειλή» μιας διεθνούς ακινησίας στο Κυπριακό. Και σημειώνει: «Στο κάτω – κάτω μπορεί να πει κανείς: μικρό νησί, δεν σκοτώνονται πολλοί, μια σχετικά σταθερή κατάσταση χάρις στην παρουσία των Η.Ε., καμιά σύγκριση με τη Ρουάντα τη Σομαλία ή τη Βοσνία…». Η ακινησία στο Κυπριακό, βοηθά το status quo, η κινητικότητα απαιτεί δύσκολες αποφάσεις, να αναλάβουμε το κόστος για την επόμενη ημέρα…
Εφημερίδα, Ο ΑΓΩΝ 1996