Κόντρα Ομπάμα-Ερτογάν

Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις εδώ και καιρό δεν βρίσκονται στην καλύτερή τους στιγμή. Η επιδείνωση  συνδέεται με την  επίθεση στρατιωτικών δυνάμεων του Ισραήλ κατά του μικρού πλοίου που μετέφερε ακτιβιστές στη Λωρίδα της Γάζας. Η Τουρκία κατηγόρησε το Ισραήλ για παράλογες αποφάσεις και ως υπεύθυνη για το θάνατο των ακτιβιστών. Απαίτησε να ζητήσει συγνώμη. Το Ισραήλ  απάντησε ότι η επίθεση ήταν πράξη «αυτοάμυνας» και κάλυψε τις έν0πλες δυνάμεις του. Οι «Financial Times» γράφουν στις 16/8/10  ότι ο Ομπάμα ζήτησε από τον Ερτογάν να «μετριάσει τις δηλώσεις του σχετικά με την επίθεση στις 31 Μαίου και όπως αποκάλυψε κορυφαίο κυβερνητικό στέλεχος της διοίκησης Ομπάμα «ο πρόεδρος Ομπάμα δήλωσε στον Ερντογάν, στη σύνοδο των G20 στο Τορόντο, πως ορισμένες από τις θέσεις της Τουρκίας εγείρουν ερωτήματα, τα οποία πρόκειται να θιγούν στο Κογκρέσο. Τα ερωτήματα αυτά αφορούν την πιθανότητα, ή μη, να εμπιστευόμαστε την Τουρκία ως σύμμαχο». Το δημοσίευμα των FT αποκαλύπτει πως η Τουρκία «σκοπεύει να αγοράσει μη επανδρωμένα αεροσκάφη για να καταπολεμήσει το αντάρτικο του ΡΚΚ, το οποίο διατηρεί τα ορμητήριά του κατά της Τουρκίας στους ορεινούς όγκους του βορείου Ιράκ, έπειτα από την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από τη χώρα της Μέσης Ανατολής στα τέλη του 2011. «Αυτό σημαίνει πως πολλά αιτήματα που έχει διατυπώσει η Τουρκία, φερ’ ειπείν η προμήθεια εξοπλισμού για να καταπολεμηθεί το ΡΚΚ, θα είναι δυσκολότερο να περάσουν από το Κογκρέσο», εξήγησε η ίδια «ανώτατη πηγή».

O Λευκός Οίκος με επίσημη ανακοίνωση (17/8)   διέψευσε ότι έδωσε «τελεσίγραφο» στην Τουρκία αλλά διευκρίνησε ότι «υπάρχει ανοικτός διάλογος με την Άγκυρα για αυτά τα ζητήματα. Ο πρόεδρος Ομπάμα και ο τούρκος πρωθυπουργός Τ. Ερντογάν συνομίλησαν προ 10 ημερών και έθιξαν το ζήτημα του Ιράν, του στολίσκου για τη Γάζα και άλλα ζητήματα που συνδέονται με αυτά. Εμφανώς υπάρχει ένας διάλογος με τους Τούρκους, αλλά κανένα τέτοιο τελεσίγραφο δεν τους έχει δοθεί». Ο Τ. Ερτογάν δεν μπήκε σε δημόσια συζήτηση πάνω στο θέμα: με το σχόλιο «οι τουρκο-αμερικανικές σχέσεις βαδίζουν προς το καλύτερο» προσπέρασε την ουσία του θέματος.

Είναι προφανές ότι οι  ΗΠΑ πιέζουν μέσω του δημοσιεύματος αυτού την Τουρκία στο πιο «ευαίσθητο» θέμα ασφαλείας που αντιμετωπίζει: τη σύγκρουση με το PKK και την πιθανή άρνηση του Κογκρέσου να συναινέσει σε όλο το πακέτο της βοήθειας για την αντιμετώπισή του. Η είδηση για πιθανή δυσκολία στην αγορά μη επανδρωμένων αεροσκαφών από την Τουρκία, δείχνει ότι το δημοσίευμα ήταν απολύτως «διαρροή» από την πλευρά των ΗΠΑ για να πιέσουν στο πιο υψηλό επίπεδο.  Οι τουρκοαμερικάνικες σχέσεις επιβαρύνονται και εξαιτίας  της αυτόνομης πολιτικής της Άγκυρας στο ζήτημα του Ιράν. Αυτό το πακέτο από δύο σημεία είναι στην ατζέντα των ΗΠΑ εξαιτίας της παραδοσιακής σύνδεσης των ΗΠΑ με τα ζητήματα ασφάλειας του Ισραήλ. Ενώ ο Ομπάμα δεν συμφωνεί με την πολιτική Νετανιάχου στο μεσανατολικό, όταν τίθενται ζητήματα που άπτονται του πλαισίου ασφαλείας του κράτους του Ισραήλ (π.χ. πολιτική του Ιρανού προέδρου) ή όταν αλλάζει η στρατηγική συνεργασία Τουρκίας-Ισραήλ με επιπτώσεις στην ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή, (ρήξη Τουρκίας-Ισραήλ για τη Γάζα), η διοίκηση των ΗΠΑ ταυτίζεται με την ισραηλινή άποψη περί ασφαλείας  στην Μ. Ανατολή και χειρίζεται την Τουρκία ως «αυτόνομο» σύμμαχο που «χρειάζεται να μετριάσει τις δηλώσεις» του. Είναι ηλίου φαεινότερο ότι οι ΗΠΑ θεωρούν την στρατηγική συνεργασία Τουρκίας-Ισραήλ ως κεντρικό σημείο της πολιτικής τους στη Μ. Ανατολή  και κάθε τι που επηρεάζει αυτή την συνεργασία τις βρίσκει αντίθετες ανεξάρτητα από τις πρακτικές της όποιας κυβέρνησης του Ισραήλ. Η Τουρκία καλείται να πληρώσει ένα τίμημα για «υπερβολικές αντιδράσεις» και όχι ο Νετανιάχου που έχει την απόλυτη ευθύνη για τη σφαγή των ακτιβιστών της Γάζας. Οι ΗΠΑ αναλύουν την στρατηγική σημασία της περιοχής με το γενικότερο πνεύμα που  εξυπηρετεί τα ζωτικά συμφέροντα του κράτους του Ισραήλ. Μια πάγια πολιτική που υπηρετούν οι πρόεδροι των ΗΠΑ είτε Δημοκρατικοί, είτε Ρεπουπλικάνοι.

Δεν είναι σαφές το πώς θα αντιδράσει η Τουρκία: έως τώρα κράτησε σκληρή στάση απέναντι στο Ισραήλ και μάλιστα έκανε κινήσεις όπως το αίτημά της να ζητήσει συγνώμη η κυβέρνηση του Ισραήλ μια κίνηση καθόλου υπολογισμένη αφού για λόγους εσωτερικής σκοπιμότητας ο Νετανιάχου δεν θα το δεχόταν. Οι διαβουλεύσεις θα συνεχιστούν και οι διπλωμάτες θα επιχειρήσουν να βρουν κάποια λύση. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας συνδέονται με κοινά συμφέροντα, και, όχι σπάνια, με διαφορετικές επιδιώξεις, αν και η Τουρκία καταγράφει τη σημασία της επίσκεψης Νετανιάχου στην Ελλάδα και τις συνομιλίες με τον Γ. Παπανδρέου στις 16 Αυγούστου 2010, την ιδια ημέρα που οι FT δημοσίευαν το αποκαλυπτικό ρεπορτάζ τους για την Τουρκία…