Κυπριακό σε βαρομετρικό χαμηλό!

Τα αδιέξοδα τρέφουν την ένταση και η ένταση συχνά θολώνει την κριτική σκέψη. Έτσι στο κυπριακό περισσεύουν οι κορώνες, ενώ λίγοι βασανίζουν τα πράγματα με σκοπό να συμβάλουν στην άρση της παρούσας κρίσης και στη δημιουργία προϋποθέσεων για νέα κινητικότητα. Το κυπριακό ως θέμα αναζήτησης της κάθε φορά εφικτής λύσης, διαθέτει, επί δεκαετίες, την κρίσιμη μάζα του: με μια μικρή κίνηση τα δεδομένα αλλάζουν, και είσαι κοντά σε μια συμφωνία, με μια άλλη, τα πράγματα οδηγούνται προς τα πίσω και μετά καταγγέλλεις την οπισθοδρόμηση. Οι λεπτές ισορροπίες στην εξέλιξή του απαιτούν γνώση της διαπραγμάτευσης, επίγνωση των συσχετισμών εντός και εκτός Κύπρου και καθαρή σκέψη ως προς τη συνολική επιδίωξη. Επί αυτών τα εξής:

Πρώτο, η τ/κ ηγεσία υπέβαλε μια αρκετά ικανοποιητική για την ε/κ πλευρά πρόταση για το εδαφικό στο Μοντ Πελεράν 1, η οποία στο Μοντ Πελεράν 2 δεν ίσχυσε. Τι άλλαξε μέσα σε δέκα ημέρες; Κρίνω ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεν χρειαζόταν να διακόψει τον κύκλο των συνομιλιών στην πρώτη φάση, μπορούσε να ζητήσει περισσότερες διευκρινήσεις και εάν ήταν εφικτό να κλειδώσει τη συμφωνία για το εδαφικό. Η ενημέρωση του Αρχιεπισκόπου και της πολιτικής ηγεσίας για τις εξελίξεις μπορούσε να ακολουθήσει, εφόσον υπήρχε μια πιο καθαρή εικόνα στα πράγματα.

Δεύτερο, η διακοπή των δέκα ημερών ήταν γεμάτη από κινήσεις που επεβάρυναν το κλίμα και, δυστυχώς, άλλαξαν τις διαθέσεις στην τ/κ ηγεσία. Απέσυρε προτάσεις που υπέβαλε προηγουμένως ως μια κίνηση τακτικής για να σπρώξει τις εξελίξεις στο δίλημμα «πολυμερής σε τακτή ημερομηνία ή αδιέξοδο και χρέωσή του στην ε/κ πλευρά». Ασφαλώς η κίνηση μπρος-πίσω του Ακιντζί υπήρξε λανθασμένη και οπωσδήποτε δεν βοηθά, παρά μόνο στη σύγχυση.

Τρίτο, οι διαθέσεις της Ελληνικής Κυβέρνησης επενεργούσαν ως ερωτηματικό πάνω από το Μοντ Πελεράν 2 -αν δηλαδή συμφωνεί με τους χειρισμούς Αναστασιάδη, ποια ζητήματα εγείρει κλπ. Η κυκλοφορία του περίφημου non paper με πηγή προέλευσης το ελληνικό ΥΠΕΞ, έδειξε ότι ορισμένα στοιχεία δεν είχαν διευκρινιστεί έγκαιρα και οι διαφωνίες με την τακτική Αναστασιάδη οδήγησαν στο να μιλήσει ο συντάκτης του πιο ανοικτά. Έτσι «η ελληνική κυβέρνηση…κατέστησε σαφές ότι συμφωνεί να συμμετάσχει σε πολυμερή συνάντηση, υπό την αίρεση της προηγούμενης συζήτησης και συμφωνίας με την Τουρκία, επί του θέματος των εγγυήσεων και της ασφάλειας. Άνευ διεξαγωγής της συγκεκριμένης συζήτησης, η Ελλάδα δεν πρόκειται να προσέλθει σε πολυμερείς συνομιλίες και αυτό οφείλει να γίνει κατανοητό από όλους, του κ. Έιντε συμπεριλαμβανομένου»).

Το κείμενο αυτό (έστω και εάν απεσύρθη μετά τρίωρον) φανερώνει έλλειψη διπλωματικής διορατικότητας και πλήρη αγνόηση της γνώσης που προκύπτει από τις λεπτές ισορροπίες που οικοδομήθηκαν στην πορεία των συνομιλιών ανάμεσα στον πρόεδρο Αναστασιάδη και τον τ/κ ηγέτη Μ Ακιντζί. Διαβάστηκε με διαφορετικό τρόπο από την Τουρκία και την τ/κ ηγεσία και συνέβαλε, σε ένα βαθμό, στην αύξηση της καχυποψίας στην τ/κ πλευρά ότι αυτό συνιστά «νέο στοιχείο», εκτός του ήδη συμφωνημένου πλαισίου. Αν αυτό αποτελούσε ένα πρόσχημα, ή κάτι σημαντικότερο θα γίνει γνωστό, ίσως στις 4 Δεκεμβρίου με τη συνάντηση Ερτογάν-Τσίπρα.

Τέταρτο, βέβαιο είναι πως η νέα τροπή στις ευρωτουρκικές σχέσεις βάρυνε το κλίμα στον Μοντ Πελεράν. Η αρχική συζήτηση τελικά οδήγησε στις 24 Νοεμβρίου στη ψήφιση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της πρότασης για προσωρινή αναστολή της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας-ψήφοι 479 υπέρ, 37 κατά και 107 αποχές- «μέχρι την άρση των δυσανάλογων μέτρων που ελήφθησαν εξαιτίας της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που έχει επιβληθεί από τον ιούλιο στην Τουρκία». Το χρονικό σημείο της συζήτησης υπήρξε εξαιρετικά ατυχές για το κυπριακό και για την αναγκαία δραστηριότητα της ΕΕ στις συνομιλίες στη Λευκωσία.

Το κλασικό ερώτημα «τι θα γίνει» κυριαρχεί. Δύσκολο ζήτημα καθώς η κοινή γνώμη περίμενε να ακούσει το ακριβώς αντίθετο, ενώ και οι δύο ηγέτες δεν διανύουν τον καλύτερη περίοδο στη μεταξύ τους συνεννόηση. Οι αποστάσεις στο εδαφικό και στο ζήτημα της ασφάλειας μπορούν να γεφυρωθούν, εφόσον αναζητήσουμε ευρηματικές λύσεις που προσφέρει μέσα από τη δομή του το ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Το αδιέξοδο αναζητά παίκτες που θα συμβάλουν, πρώτα στο ξεπέρασμα της οπισθοδρόμησης και, δεύτερο, στην πιο δραστήρια συμβολή με συγκεκριμένες ιδέες από τον ΟΗΕ για γεφύρωση του χάσματος στο εδαφικό και την ασφάλεια. Δύσκολο θέμα καθώς η κυπριακής ιδιοκτησίας διαδικασία, ενώ παρέχει σημαντικά οφέλη, έχει τους περιορισμούς της (λ.χ. ενώ μέχρι τώρα ο ΟΗΕ έθετε λύσεις μέσα από την υποβολή χάρτη στο εδαφικό, Κουεγιάρ, Γκάλι, Ανάν), τώρα χρειάζεται να λάβει περισσότερες πρωτοβουλίες ο ίδιος τ/κ ηγέτης με ότι αυτό συνεπάγεται). Διεθνείς παίκτες αποχωρούν σταδιακά από την παγκόσμια σκηνή όπως ο ΓΓ του ΟΗΕ Μπα-κι Μουν, η διοίκηση Ομπάμα στις ΗΠΑ αλλάζει και η συμβολή Μπάιντεν ολοκληρώνεται, η ευρωτουρκική σχέση βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδό της από το 2005.

Το κυπριακό είναι εξ ορισμού ένα δύσκολο ζήτημα, αλλά στα δύσκολα κρίνονται οι ηγέτες από τους πολιτευτές, στα δύσκολα επιβάλλεται η αξιοποίηση των ικανοτέρων (όπως λ.χ Γ. Βασιλείου για τον πρόεδρο Αναστασιάδη και Μ. Α. Ταλάτ για τον τ/κ ηγέτη Μ. Ακιντζί). Ζητούμενο η ανάπτυξη της πιο αποτελεσματικής δραστηριότητας για να επανέλθουν οι συνομιλίες στην κανονικότητα από εκεί που έμειναν στο Μοντ Πελεράν 1.