ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΚΕΠΠΑ

Το σχέδιο για τη Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας είναι φιλόδοξο: η Ε.Ε. θα πρέπει να τηρήσει το χρονοδιάγραμμα να επιτύχει συμφωνία μέχρι τον Δεκέμβριο στη Νίκαια, ώστε, το 2003 να είναι σε θέση να αναπτύσσει δύναμη 60 χιλιάδων μελών σε εστίες έντασης στη Γηραιά ΄Ηπειρο, μέσα σε ένα μόλις μήνα από τη λήψη της απόφασης. Αυτός ο στόχος προϋποθέτει ότι όλα τα συμβαλλόμενα κράτη, πλήρη μέλη της Ε.Ε., υποψήφια για ένταξη και συμμαχικά στο ΝΑΤΟ θα μπορούν να διατηρούν συνολικά 200 χιλιάδες ανθρώπους σε επιφυλακή.

Η Ε.Ε. συμφώνησε σε ένα πολύπλοκο μηχανισμό διαβουλεύσεων που αναμειγνύει σε διαφορετικά επίπεδα και ταχύτητες άλλους 15 συμβαλλομένους. Τις πρωταρχικές ανάγκες των 60 χιλιάδων η Ε.Ε. τις καλύπτει με τα Κράτη Μέλη της. Κάθε αποστολή, στρατιωτική ή μη (αστυνομικές δυνάμεις) με στόχο τη διαχείριση μιας κρίσης, ή την πρόληψη και προσφορά ανθρωπιστικής βοήθειας, τελεί “υπό την ηγεσία της Ε.Ε.”. Οι ηγέτες των “15” καθόρισαν με σαφήνεια την εντολή και τις κατευθυντήριες αρχές (Παραρτήματα συμπερασμάτων της Πορτογαλικής Προεδρίας-Προσάρτημα 1):

  • Θα υπάρξει απόλυτος σεβασμός γαι την αυτονομία λήψης αποφάσεων της Ε.Ε. και το ενιαίο θεσμικό πλαίσιο της
  • Η Ε.Ε. θα εξασφαλίσει τον αναγκαίο διάλογο, τη διαβούλευση και τη συνεργασία -με τους “6” (τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ που δεν είναι μέλη της Ένωσης-Τουρκία, Νορβηγία, Ισλανδία, Πολωνία, Τσεχία, Ουγγαρία) και
  • Τους “9” (τις άλλες χώρες που είναι υποψήφιες για προσχώρηση -Κύπρος, Μάλτα, Σλοβενία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Βουλγαρία και Ρουμανία).

Η Ε.Ε. θα καλέσει τα 15 συμβαλλόμενα μέρη σε μια Διάσκεψη Προσφοράς Δυναμικού, το Νοέμβριο, κατά την οποία θα δεσμευτούν κατ΄αρχήν στις δυνάμεις που θα διαθέσουν για την Ευρωπαϊκή Άμυνα. Θα δεσμευθούν ειδικότερα.

  • στη διάθεση εφεδρειών και
  • στη προσφορά άλλου είδους διευκολύνσεων, όπως η χρήση του εναερίου χώρου, η διέλευση από χωρικά ύδατα, η διάθεση αεροδρομίων και λιμανιών, άλλης υποδομής (ραντάρ-νοσοκομεία κτλ).

Στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στη Νίκαια τον Δεκέμβριο, οι ηγέτες των “15” θα δώσουν εντολή για τον σχηματισμό μόνιμης Επιτροπής Πολιτικής και Ασφάλειας, υπό την εποπτεία του Συμβουλίου Υπουργών και του Γραμματέα του, Ύπατου Εκπροσώπου για την ΚΕΠΠΑ Χαβιέ Σολάνα.

Με την ενεργοποίηση του μηχανισμού αυτού, θα διοργανώνονται δύο συνεδριάσεις ανά Προεδρία σε σύνθεση “Ε.Ε +6” (νατοϊκά ευρωπαϊκά κράτη) και άλλες δύο σε σύνθεση “Ε.Ε. +15” και από μια συνεδρίαση σε υπουργικό επίπεδο. Συνάγεται σαφώς ότι η νατοϊκή ιδιότητα μιας χώρας, την κατατάσσει στη 2η ταχύτητα της Ευρωπαϊκής ΄Αμυνας (από πλευράς σπουδαιότητας και θεσμικής συμμετοχής) και η απλή ιδιότητα του υποψηφίου προς ένταξη στην 3η ταχύτητα.

Για την Κύπρο, έστω και στη 3η σειρά, θα είναι η πρώτη ουσιαστική συμμετοχή στη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης, από την οποία δεν συμμετείχε σε όλες τις προηγούμενες φάσεις (Συνεταιρισμός για την Ειρήνη του ΝΑΤΟ, Εταιρικά Μέλη της ΔΕΕ). Ωστόσο, η πλήρης ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. θα φέρει τη Κύπρο στη 1η ταχύτητα στα όργανα λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Άμυνας, σε αντίθεση με τη Τουρκία που στο προβλεπτό μέλλον θα διαγκωνίζεται με τους Ευρωπαίους μέσω ΝΑΤΟ για να αναβαθμίσει το καθεστώς της.

Η Άγκυρα εξέφρασε έντονη δυσφορία για τις ρυθμίσεις της Ε.Ε. στη Φέιρα, αλλά τις θεωρεί “ως προϊόν μιας φάσης αξιολόγησης, ενόψει βελτιώσεων που θα εισαχθούν όταν αρχίσει ο διάλογος ΝΑΤΟ-Ε.Ε.”. Ενόψει της τελικής αυτής φάσης, η Ε.Ε. έθεσε ως βασικές αρχές για την εκπόνηση των λεπτομερών διατάξεων συνεργασίας, περιλαμβανομένης και της χρήσης νατοϊκών μέσων και οπλισμού:

  1. τον πλήρη σεβασμό της αυτονομίας λήψης αποφάσεων της Ε.Ε.
  2. την διαφορετική φύση των δύο οργανισμών και τη διασφάλιση της ισοτιμίας ανάμεσά τους και
  3. στη μη διακριτική μεταχείριση έναντι οποιουδήποτε κράτους μέλους είτε της Ε.Ε. είτε του ΝΑΤΟ.

Οι συνδυασμένες αυτές αναφορές στο Προσάρτημα 2 των συμπερασμάτων της Φέιρα, αποδεικνύουν πόσο δύσκόλα θα τηρηθεί η λεπτή ισορροπία, όταν η Ελλάδα είναι πλήρως αναμεμειγμένη και μπορεί να επικαλείται το (1) και (2), ενώ η Τουρκία ακολουθεί με το (3).

Η Τουρκία ξεκίνησε αυτή τη διαπραγμάτευση με την απαίτηση να συμμετέχει ως πλήρες μέλος στα Συμβούλια Υπουργών και Άμυνας τςη Ε.Ε., όταν θα εξετάζει ζητήματα επιχειρήσεων. Αυτή η θέση απερρίφθη.

Στις διαδοχικές αποφάσεις της για την Κύπρο η Ε.Ε. αναφέρει εξελικτικά ότι

  • η Κύπρος είναι επιλέξιμη για ένταξη (Γνωμοδότηση, 1993)
  • η Κύπρος θα περιληφθεί στην επόμενη διεύρυνση (Κέρκυρα, 1994)
  • η Κύπρος θα αρχίσει διαπραγματεύσεις ένταξης (…) και ότι η ένταξη θα αποβεί προς όφελος όλων των κοινοτήτων της Κύπρου και θα ενισχύσει την ασφάλεια και τη σταθερότητα στο νησί (Βρυξέλλες, Μάρτιος 1995)
  • οι διαπραγματεύσεις ένταξης θα συμβάλουν θετικά στην αναζήτηση λύσης υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και θα φέρουν ειρήνη και συμφιλίωση στο νησί (Λουξεμβούργο 1997)
  • υποστηρίζει ότι οι συνομιλίες για λύση υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και οι διαπραγματεύσεις ένταξης είναι δύο διαδικασίες που ενισχύουν η μία την άλλη (1998) και
  • “η επίλυση του πολιτικού προβλήματος θα διευκολύνει την προσχώρηση της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εάν μέχρι την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων προσχώρησης δεν έχει επιτευχθεί λύση, η απόφαση του Συμβουλίου όσον αφορά την προσχώρηση θα ληφθεί χωρίς η ανωτέρω να αποτελέσει προϋπόθεση. Εν προκειμένω, το Συμβούλιο θα λάβει υπόψη όλα τα σχετικά στοχεία” (Ελσίνκι παράγραφος 9β, 1999).

1) Με την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων ένταξης επί των 29 κεφαλαίων περί τα τέλη του 2001, το Συμβούλιο Υπουργών θα κληθεί να τοποθετηθεί συνολικά στο ζήτημα της ένταξης της Κύπρου. Αυτή η προετοιμασία θα πρέπει να αρχίσει σε στενή συνεργασία με την Ελλάδα από τις αρχές του νέου έτους με στόχο

α). Να υπάρχει σαφής πρόβλεψη για το τι θα ισχύσει στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου ούτως ώστε με τη λύση του Κυπριακού να επεκταθεί η εφαρμογή της Συνθήκης Προσχώρησης σε όλη την επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας.

β) Να προτείνουμε την εφαρμογή σε αυτή τη περίπτωση του μηχανισμού που υιοθετήθηκε το 1988 για τη Τελωνειακή Ένωση Κύπρου -ΕΟΚ.Νομικά η ένταξη θα ισχύει για το σύνολο της επικράτειας της Κυπριακής Δημοκρατίας.

γ) Να διασφαλιστεί πως “δεν θα γίνουν δύο φορές διαπραγματεύσεις ένταξης”, όπως ανέφερε ο Επίτροπος Φερχόϊγκεν, αλλά ταχύτατες προσαρμογές του διαμορφωμένου πλαισίου.

2. Υπάρχει ένας μεγάλος καμβάς θεμάτων που σχετίζονται με τη πράξη προσχώρησης, τα οποία προσφέρουν από μόνα τους κίνητρα παρέμβασης της Ε.Ε. στη Κύπρο έξω από το παραδοσιακό μοντέλο αντιμετώπισης του Κυπριακού και τα οποία θα πρέπει να επιδιώξουμε να προωθηθούν. Ενώ λοιπόν θα απαιτείται το επικυρωμένο νομικό πλαίσιο του ΟΗΕ η Ε.Ε. καλείται να το εφαρμόσει στη πράξη με δράσεις που προϋποθέτουν τη στήριξη των ΗΠΑ και του Συμβουλίου Ασφαλείας, όπως:

α) Η ανάπτυξη δραστηριότητας από μέρους του Υπάτου Εκπροσώπου της ΚΕΠΠΑ

β) Ο σχεδιασμός μιας αποστολής τύπου Πέτερσμπεργκ (ευρωπαϊκή ειρηνευτική αποστολή) με έμφαση στο σκέλος που αφορά τις αστυνομικές δυνάμεις που θα δρουν στο έδαφος των δύο ομόσπονδων περιοχών ως εγγυητές εφαρμογής της λύσης και της συμφωνίας προσχώρησης.