Μαθήματα διπλωματίας στη Λοζάνη

Η συμφωνία ανάμεσα στις «έξι» δυνάμεις και το Ιράν σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μάθημα γύρω από τις προσπάθειες για την επίλυση διενέξεων με πολύπλοκο και μακροχρόνιο χαρακτήρα:

1. Η συμφωνία αποτελεί έναν καλό συμβιβασμό. Η Τεχεράνη μειώνει ουσιωδώς τις πυρηνικές δυνατότητές της και σε αντάλλαγμα αίρονται οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στο Ιράν με αποφάσεις του ΣΑ του ΟΗΕ εξαιτίας του πυρηνικού του προγράμματος. Βασική συμφωνία στις 2 Απριλίου. Τελική ρύθμιση στις 30 Ιουνίου. Τι έκαναν οι δύο πλευρές; Πρώτα από όλα δήλωσαν ικανοποιημένες, θεώρησαν το συμβιβασμό ένα «καλό deal»!

2. Η σκηνή στην Τεχεράνη χρειάζεται ένα σχόλιο. Ο ιρανός διαπραγματευτής και ΥΠΕΞ Ζαρίφ τυγχάνει υποδοχής νικητή, νεαροί τον υποδέχονται ως έναν πολιτικό που μπορεί να αλλάξει τη ζωή τους. Γνωρίζουν το συμβιβασμό, κρατούν το γι’ αυτούς μείζον, την άρση των κυρώσεων και την επιστροφή της χώρας τους στην κανονικότητα των διεθνών σχέσεων.

3. Ο πρόεδρος Ομπάμα υποστηρίζει τη συμφωνία κρατώντας το άλλο μισό της ουσίας: τον ουσιαστικό περιορισμό της πυρηνικής δύναμης του Ιράν, και τον διεθνή έλεγχο επί των εγκαταστάσεών που εμπλουτίζουν ουράνιο. Δέχεται κριτική από τους Ρεπουπλικάνους και απαντά με καλά μελετημένα επιχειρήματα. Το αποτέλεσμα το σημειώνει το πρακτορείο ειδήσεων Reuters: «το 31% των Ρεπουπλικάνων ευνοεί τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το 40% δεν είναι σίγουρο και το 30% είναι αντίθετο» (8/4)

4. Ο Ομπάμα έδειξε επιμονή και σταθερότητα στο στόχο, δεν υπέκυψε στις πιέσεις του Κογκρέσου, στήριξε τον Κέρι μέχρι την τελική ρύθμιση της κατ’ αρχής συμφωνίας. Ένα επιχείρημα παραμένει ακλόνητο: ότι οι ΗΠΑ εργάστηκαν μαζί με τη Γαλλία, την Βρετανία, τη Ρωσία, την Κίνα και τη Γερμανία για να επιτύχουν έναν μεγάλης σημασίας συμφωνίας. Η συνεργασία με τις άλλες πέντε χώρες δούλεψε επιπρόσθετα στον τομέα της επικοινωνίας, των εντυπώσεων, για μια καλύτερη ισορροπία στις διαπραγματεύσεις.

5. Ειδικό ζήτημα παρέμεινε η κόντρα Ομπάμα-Νετανιάχου. Ο πρώτος αντιμετώπισε την επιθετική ρητορεία του δεύτερου με ψυχραιμία και αυτοκυριαρχία. Με ένα απλό επιχείρημα: αυτό που ζητά ο Νετανιάχου οδηγεί σε μη συμφωνία ή ζητά κάτι που θα μπορούσε να κάνει ένα προηγμένο ευρωπαϊκό κράτος με ώριμες συνθήκες στη λειτουργία του. Αυτό σημαίνει ότι ο Νετανιάχου ζητώντας το «άριστο», ακυρώνει το «εφικτό» μέσα στις σημερινές συνθήκες εξέλιξης του Ιράν και επιστρέφει τα πράγματα στην κατάσταση του μη ελεγχόμενου

6. Κανένας συμβιβασμός δεν είναι αυτόματα μια διαδικασία στρωμένη με ροδοπέταλα. Ελλοχεύει σταθερά ο κίνδυνος να επηρεάσει εξελίξεις ο ανορθολογισμός. Έτσι ο ανώτατος πνευματικός ηγέτης του Ιράν Αλί Χαμενεϊ απαίτησε όλες οι κυρώσεις να αρθούν «μόλις συναφθεί η οριστική συμφωνία» (9 Απριλίου). Συνεχίζει: «η δημοσιοποίηση ενός εγγράφου της κυβέρνησης των ΗΠΑ δείχνει τις διαβολικές προθέσεις των ΗΠΑ. Ούτε την υποστηρίζω, ούτε την απορρίπτω τη συμφωνία. Τα πάντα θα κριθούν στις λεπτομέρειες, μπορεί κάλλιστα η άλλη πλευρά πιθανόν να θέλει να μας παραπλανήσει, να μας περιορίσει με τις λεπτομέρειες».

7. Συμπέρασμα: ο συμβιβασμός στη Λοζάνη είναι μια πραγματικότητα υπό εξέλιξη. Από το συμβιβασμό η κάθε πλευρά αξιοποιεί τα πιο δικά της πλεονεκτήματα, αναδεικνύει τα δικά της κέρδη και πείθει τη κοινή γνώμη ότι έτσι πάμε καλύτερα! Έκλεισε το θέμα; Ασφαλώς όχι. Σε διάφορες πλευρές το κόμμα των οπαδών της ακινησίας αναζητά το «άριστον» μόνο για τη δική της πλευρά. Με διαφορετικά κίνητρα καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα: ακινησία! Συνεπώς η μάχη ανάμεσα στον ορθολογισμό και τον ανορθολογισμό είναι παρούσα. Στο βαθμό που θα κυριαρχούν οι δυνάμεις της κοινής λογικής ο συμβιβασμός θα αλλάζει τα πράγματα και οι ηγεσίες θα οδηγούν τους λαούς σε συνεργασίες για την ειρήνη και την ανάπτυξη στην περιοχή.