Με σχέδιο για τη Γεωπολιτική αλλαγή

Η τύχη των συνομιλιών για το κυπριακό παραμένει απρόβλεπτη, υπό τις σημερινές περιστάσεις. Σε κάθε περίπτωση, έστω και ως άσκηση πολιτικής σε ένα δύσκολο περιβάλλον, είναι πολύ σημαντικό να συζητούμε τις ευρωτουρκικές σχέσεις, παράλληλα και ταυτόχρονα με τις διαδικασίες επίλυσης του κυπριακού, γιατί αποτελούν μέρος της δυνατότητας για μια μεγάλη γεωπολιτική αλλαγή. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι η Λευκωσία από το 2003 (υπογραφή της Συνθήκηςτης ένταξης στην ΕΕ) δεν έχει κάποια επεξεργασμένη στρατηγική στο ζήτημα, ή αν έχει, δεν την έχει προωθήσει κάπου για να γνωρίζουμε τι αποτέλεσμα έφερε, ή εν πάση περιπτώσει, οι ευκαιριακές παρεμβάσεις δεν σημαίνουν απολύτως τίποτε.

Ειδικότερα:

Α. Η Λευκωσία για να μεγιστοποιήσει το εύρος της συμμετοχή της στην ΕΕ, και ταυτόχρονα να ισχυροποιήσει τις πιθανότητες επίλυσης, χρειάζεται να έχει σαφή και συνεπή στάση υπέρ της συνέχισης της ευρωτουρκικής σχέσης όπως συμφωνήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2005 ανάμεσα στις δύο πλευρές. Εάν ο πρόεδρος Αναστασιάδης προωθήσει μια τέτοια στρατηγική, η Λευκωσία αποκτά ειδικό βάρος στις ευρωτουρκικές σχέσεις εξαιτίας της ιδιαιτερότητας των σχέσεών τους, και δείχνει ότι έχει μια στρατηγική σε μακρόπνοη βάση η οποία υπηρετεί τη σταθερότητα και τη συνεργασία στην περιοχή μας.

Β. Τα άλματα στην  πρόοδο της ενταξιακής πορείας της Κύπρου προέκυψαν από τη διασύνδεσή της με την ευρεία ευρωτουρκική σχέση. Έτσι το 1995: καθορισμός χρονοδιαγράμματος για έναρξη των συνομιλιών ένταξης της Κύπρου, με έναρξη εφαρμογή της Τελωνειακής Ένωσης Τουρκίας-ΕΕ. Έτσι το 1999: αποσύνδεση της ένταξης από την προηγούμενη επίλυση του κυπριακού με ταυτόχρονη απονομή στην Τουρκία της ιδιότητας του υποψηφίου μέλους. Αυτό δείχνει πως η εξέλιξη της σχέσης Κύπρου -ΕΕ, διασυνδέθηκε με την πρόοδο της ευρωτουρκικής σχέσης, και υπηρετούσε μια ευρύτερη στρατηγική, ώστε η διεύρυνση της ΕΕ να δημιουργούσε προϋποθέσεις για λύσεις σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής με τη συμβολή της διπλωματίας των διασυνδέσεων.

Γ. Μια τέτοια στρατηγική δεν κινείται στο κενό. Δεσμεύεται από το πλαίσιο του 2005 (έναρξη ενταξιακών συνομιλιών, διαδικασία ανοικτού τέλους), δεσμεύεται από τις ετήσιες Εκθέσεις Προόδου της Επιτροπής και ασφαλώς με τις κατά καιρούς ειδικότερες συμφωνίες ανάμεσα στους 28 και την Τουρκία όπως λ.χ. το προσφυγικό. Έτσι, η ΕΕ θέτει τους κανόνες και η Τουρκία κρίνεται με βάση αυτούς. Σε αυτό το πλαίσιο κρίνεται και στο κυπριακό καθώς η συμβολή της στην επίλυση ενός ευρωπαϊκού προβλήματος, αποτελεί κομβικό σημείο στις ευρωτουρκικές σχέσεις και στα συμφωνημένα κείμενα.  Παρά τις σοβαρές δυσκολίες που αντιμετωπίζει αυτή την περίοδο η ευρωτουρκική σχέση, η Λευκωσία δεν πρέπει να κινείται με βάση τη συγκυρία, ή το συναίσθημα, αλλά με βάση το δικό της μακροπρόθεσμο συμφέρον, το οποίο ταυτίζεται με το κοινοτικό.

Δ.  Εάν έτσι κινηθούμε θα έχουμε σαφές κριτήριο για την αξιολόγηση της θέσης της Τουρκίας από την πλευρά της Λευκωσίας. Πρώτα θέτω εφικτά κριτήρια αξιολόγησής της στο κυπριακό (ασφάλεια, θεμελιώδεις ελευθερίες, κοινοτικό κεκτημένο) για να έχω μέτρο ανάλυσης, εάν πράγματι συμβάλλει στην επίλυση. Εάν κλειδώσουμε τη διαδικασία επίλυσης εφαρμόζω μιαν ανοικτή, σύγχρονη πολιτική συνεργασίας, εάν όχι, δεν υποστηρίζω την εξέλιξη της ευρωτουρκικής σχέσης, θέτω ρεαλιστικούς όρους και κινούμαι ανάλογα. Από το 2005, κανείς δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς θέλουν οι κυβερνήσεις της Κύπρου. Κατά κανόνα, έχουμε διακηρύξεις χωρίς πραγματική διασύνδεση της ευρωτουρκικής σχέσης με τις διαπραγματεύσεις επίλυσης, ή ασχολούμαστε με το Πρωτόκολλο της ¶γκυρας σχετικά με την αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας από την ¶γκυρα, γνωρίζοτας ότι αυτό δεν θα συμβεί με άλυτο το κυπριακό.

Ε. Καθαρή δέσμευση της Λευκωσίας ότι εφόσον ολοκληρωθούν θετικά οι διαπραγματεύσεις στο κυπριακό, θα άρει τις επιφυλάξεις της για τα ενταξιακά κεφάλαια της Τουρκίας, τα οποία, η ίδια, στα πλαίσια της άσκησης πίεσης στην κατοχική δύναμη, έχει μπλοκάρει από το 2006. Στην πολιτική τίποτε δεν είναι αυτονόητο, όλα χρειάζονται το κατάλληλο χρονικό πλαίσιο και την κατάλληλη επιχειρηματολογία. Αυτό το σημείο δεν λειτουργεί στο κενό. Αφορά πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις, και χωρίς αυτές δεν μπορεί να γίνει κάτι σημαντικό.

Στ. Η ΕΕ είναι εκεί, παρέχει υλικό προς αξιοποίηση. Η Κύπρος έχει κάθε συμφέρον να υποστηρίζει τη δυτική πορεία της Τουρκίας και έχει κάθε συμφέρον να μην ταυτίζεται με την Αυστρία ή την ακροδεξιά σε χώρες-μέλη της ΕΕ που κινείται σε ρατσιστικό ρυθμό. Μια ενωμένη, ευρωπαϊκή Κύπρος, χωρίς κατοχικά στρατεύματα, μπορεί να αποτελεί τον κρίσιμο παράγοντα για συνεργασίες στην Α. Μεσόγειο, προώθησης της ανατολικής πολιτικής συνεργασίας της ΕΕ, και σχεδιασμού ανοιγμάτων στις αναπτυξιακές συνέργειες στα θέματα ενέργειας και των δικτύων μεταφοράς του φυσικού αερίου.

Ζ. Στην εξωτερική πολιτική έχει μεγάλη σημασία, όχι μόνο η βαρύτητα μιας στρατηγικής, αλλά και η δυνατότητα αυτή να υποστηριχθεί επικοινωνιακά. Σε αυτά τα θέματα η δημόσια προβολή της θετικής στάσης της Κύπρου στη δυτική πορεία της Τουρκίας, σε συναντήσεις με ΜΜΕ στις Βρυξέλλες, η συνεπής προβολή της σε συναντήσεις με σημαντικές προσωπικότητες, ενέχει εξαιρετική σπουδαιότητα, καθώς η ουσία και οι εντυπώσεις είναι μέρος μιας καλά σχεδιασμένης πολιτικής. Η ΕΕ παρέχει σημαντικά στοιχεία για να τα αξιοποιήσουμε. Φτάνει να γνωρίζουμε τι θέλουμε και να γνωρίζουμε πώς να εργαστούμε πάνω σε αυτό.

Λάρκος Λάρκου