Με το σωστό περιεχόμενο…
Για πολλές δεκαετίες ένα μέρος της ε/κ ηγεσίας εφάρμοζε την πολιτική με την κωδική ονομασία επιδίωξη λύσης στο κυπριακό «με το σωστό περιεχόμενο». Στην πράξη σήμαινε πολιτική πάνω σε δύο γραμμές. Μια στο δημόσιο λόγο και μια άλλη στον πραγματικό της εσωτερικό λόγο, αυτή που πραγματικά υποστήριζε. Τρία παραδείγματα:
Το 1960 η Κύπρος απέκτησε την Ανεξαρτησία της. Το 1963 η ε/κ ηγεσία ζήτησε να αλλάξει το Σύνταγμα. Δεν αισθανόταν καλά με το κείμενο του 1960 γιατί υπήρχε πραγματικός λόγος: ήθελε μια διαφορετική λύση αλλά δεν μπορούσε να τη διατυπώσει δημοσίως. Λειτουργούσε η Ζυρίχη αλλά τη θεωρούσε λίγη. Ήθελε λύση αλλά με το «σωστό περιεχόμενο». Το 1974 μετά την εισβολή η ε/κ πλευρά αποδέχθηκε την ομοσπονδιακή λύση και τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ. Αυτό στην πράξη δεν σήμαινε τίποτα. Υιοθετούσαν προσχηματικά τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Στη πολιτική των καφενείων ορισμένοι ε/κ πολιτικοί ερμήνευαν την ομοσπονδιακή λύση ως επιστροφή στην προ του 1974 κατάσταση. Ήθελαν ομοσπονδία αλλά «με το σωστό περιεχόμενο». Το 2004 όταν ο ΟΗΕ ετοίμαζε προτάσεις για επίλυση μετά από επιστολή- έκκληση του ιδίου του τότε προέδρου της Κύπρου, στο τέλος τα κείμενα του ΟΗΕ στο σύνολό τους απερρίφθησαν. Ήθελε ο τότε πρόεδρος -σύμφωνα με δική του δήλωση, λύση «με το σωστό περιεχόμενο», κάτι που, ωστόσο, ουδέποτε εξέθεσε στον ΟΗΕ, ούτε ανέφερε στη δημόσια σφαίρα της πολιτικής. Ουδέποτε άκουσαν οι πολίτες ποιο περιεχόμενο είχε ο όρος, πότε και πώς θα μπορούσε να υλοποιηθεί.
Το θέμα ασφαλώς δεν είναι τα παραδείγματα αλλά μέσα από τα παραδείγματα να δούμε την ουσία πίσω από αυτά. Τι είναι εκείνο που εδώ και δεκαετίες οδηγεί ένα μέρος της ε/κ ηγεσίας στην πολιτική γραμμή άλλα να λένε και άλλα να εννοούν; Δεν γνωρίζω εάν υπάρχει εύκολη απάντηση, ούτε γνωρίζω εάν μελετηθεί αυτό το ζήτημα από την πολιτική επιστήμη. Συνεπώς κάθε προσπάθεια να ερμηνευτεί η πρακτική αυτή είναι παρακινδυνευμένη. Ίσως να είναι θέμα «εκπαίδευσης». Ίσως οι δυσκολίες που αντιμετώπισε η Κύπρος, οι εξωτερικές απειλές, η απουσία πολιτικής παράδοσης, ο εμπειρισμός πολλών ατόμων που αίφνης ανέλαβαν μεγάλες ευθύνες, η αυτοπεποίθηση που απέκτησαν μερικοί μετά τον αγώνα κατά των αποικιοκρατών, η παιδεία που προσέφερε το Κίνημα των Αδεσμεύτων. Όλα τα πιο πάνω μπορεί να εξηγήσουν ένα μέρος του φαινομένου. Τι είναι όμως εκείνο που τους εκπαίδευσε στην αδυναμία να διατυπώσουν με ειλικρινή τρόπο καθαρές προτάσεις; Τι τους παγίδευε στη διπλή γλώσσα; Τι είναι εκείνο που τους έκανε να πιστεύουν ότι ο τακτικισμός και η κρυψίνοια, είναι καλύτερη συνταγή από την καθαρή συνεννόηση;
Δεν ξέρω ακριβώς ποια είναι η βαθύτερη εξήγηση του φαινομένου. Γνωρίζω όμως ότι έχει μεγάλο κόστος κυρίως γιατί η τουρκική εισβολή ή οι συσχετισμοί δύναμης πριν την εισβολή, δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση που ξεμπέρδευες με μια κίνηση τακτικής. Είναι όμως ένα φαινόμενο που οδηγεί σε περιπέτειες και σε απώλεια πολιτικής ισχύος. Η ένταξη στην ΕΕ ίσως βελτιώσει την κατάσταση γιατί απαιτεί μια διαφορετική συμπεριφορά. Τώρα χρειάζεται καθαρή συνεννόηση, διαπραγμάτευση πάνω σε κείμενα, επιχειρηματολογία, γνώση της διαδικασίας και της πρακτικής που όλοι οι εταίροι οφείλουν να ακολουθούν. Το στοίχημα και η παράδοση συγκρούονται. Η πρόκληση για αλλαγή είναι μεγάλη γιατί συνδέεται με τις δυνατότητες της Κύπρου να επηρεάζει εξελίξεις στο εξωτερικό της περιβάλλον.