Μοντανά ήταν και πάει…

Εδώ και οκτώ μήνες η διαπραγμάτευση για λύση στο κυπριακό πάει στραβά. Χαρακτηριστικό δείγμα γραφής η αποχώρηση Αναστασιάδη από το Μοντ Πελεράν στις 16 Νοεμβρίου 2016. Χαρακτηριστικό δείγμα γραφής η πολύμηνη διακοπή της διαδικασίας εξαιτίας της λάθος απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων  για το ενωτικό δημοψήφισμα και της εκτός κάθε λογικής αντίδραση του Μ. Ακιντζί.

Το σκηνικό αυτής της κατάστασης επανελήφθη στο Κρανς Μοντάνα-από τις 28 Ιουνίου στις 7 Ιουλίου. Παρά τις ελπίδες που δημιούργησε η φρέσκια εικόνα που εμφάνισε ο νέος ΓΓ του ΟΗΕ, αυτό δεν οδήγησε σε ουσιώδη πρόοδο. Η κατάρρευση των συνομιλιών όπως δηλώθηκε επισήμως από τον Α. Γκουτέρες στις 7 Ιουλίου αποτελεί μιαν ακόμα σκληρή σελίδα στις μακρές προσπάθειες για να αλλάξουν τα πράγματα. Βλέπω ως εξής τους λόγους που έφεραν την κατάσταση σε αυτό το σημείο:

1. Καμιά διπλωματική μάχη δεν κερδίζεται εάν δίνεις την εικόνα ότι πας σε αυτήν με το ζόρι. Οι συνεχείς δισταγμοί, η μάχη για πρόσκαιρες εντυπώσεις, δεν βοήθησαν στη δημιουργία του καλύτερου δυνατού κλίματος γύρω από τις συνομιλίες. Ειδικότερα, θέλω να υπογραμμίσω ότι δεν περιποιεί τιμή σε κανένα στην ε/κ πλευρά το γεγονός ότι η πρόταση της τουρκικής πλευράς στα ζητήματα που συνδέονται με την ασφάλεια διέρρευσε σχεδόν αυτομάτως σε ε/κ μέσο ενημέρωσης.
2. Η βασική  θέση της Τουρκίας στα ζητήματα ασφάλειας ήταν γνωστή στην ε/κ ηγεσία μέσα από τις επαφές του ΓΓ του ΑΚΕΛ Α. Κυπριανού στην Κ/Πολη στις αρχές του 2016. Σε αυτό το διάστημα θα μπορούσε να πρόεδρος Αναστασιάδης να είχε ορίσει ειδικό απεσταλμένο του που να έκανε την βασική προεργασία για να δούμε πού στέκουν τα πράγματα. Δεν έγινε αυτό, ενώ και η ύλη που συγκέντρωσε ο απεσταλμένος του ΓΓ του ΟΓΕ Έσπεν Έιντε στο κεφάλαιο της ασφάλειας δεν κρίθηκε ως επαρκής λίγες ημέρες πριν τη Διάσκεψη.
3. Η διαφωνία που οδήγησε τις συνομιλίες σε αδιέξοδο, εξ΄όσων μαθαίνουμε από τον τύπο, συνδεόταν με την πτυχή της ασφάλειας. Αν οι ειδήσεις είναι ακριβείς, η ε/κ πλευρά και ελληνική ζητούσαν οριστική κατάργηση του συστήματος των εγγυήσεων και των στρατιωτικών μονάδων της ΕΛΔΥΚ και ΤΟΥΡΔΥΚ σε μια 15ετία, ενώ η τουρκική και τ/κ ήθελαν επανεξέταση του ίδιου θέματος στην 15ετία υπό το φως των  τότε δεδομένων. Εκτιμώ ότι η ε/κ πλευρά σταθμίζοντας όλα τα δεδομένα θα μπορούσε να κάνει δύο κινήσεις:
   • Πρώτο, να ανακοινώσει σε κάθε επίπεδο ότι η αποχώρηση του κατοχικού στρατού και η κατάργηση των μονομερών ή και πολυμερών επεμβατικών δικαιωμάτων συνιστά την πλήρη και κορυφαία προτεραιότητά της, και,
   • Δεύτερο, να κάνει διαπραγμάτευση πάνω στην τουρκική πρόταση ζητώντας αλλαγές όπως λ.χ επανεξέταση/τερματισμός σε μια 10ετία της παρουσίας της ΕΛΔΥΚ και ΤΟΥΡΔΥΚ, ή διασύνδεση της επανεξέτασης/τερματισμού της παρουσίας τους, υπό το φως της προόδου της ευρωτουρκικής σχέσης λ.χ. σε πρόοδο σε αριθμό από ενταξιακά κεφάλαια.
   • Το περιεχόμενο για τη διάζευξη που χρησιμοποιώ, (επανεξέταση ή τερματισμός), βρίσκεται σε συνάρτηση από την τελική μορφή που θα έπαιρνε η συζήτηση για την κατάργηση των επεμβατικών δικαιωμάτων του 1960. Προφανώς αυτά δεν γίνονται στην τελευταία στιγμή. Προηγούνται οι ειδικοί απεσταλμένοι, τίθενται εφικτοί στόχοι, αναζητούνται συμμαχίες, περνάς τη θέση για κατάργηση των επεμβατικών δικαιωμάτων στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 24 Ιουνίου. Έτσι, γνωρίζεις το πεδίο, αποκτάς περισσότερη ισχύ, βλέπεις τη μεγάλη εικόνα και παίρνεις αποφάσεις.
4. Το δίλημμα ήταν ανάμεσα στη συντήρηση του ισχύοντος συστήματος του 1960 με ότι αυτό σημαίνει (κυρίως, μονομερή/πολυμερή στρατιωτικά επεμβατικά δικαιώματα, μόνιμη παρουσία ΕΛΔΥΚ, ΤΟΥΡΔΥΚ) και στην ουσιώδη βελτίωση των πιο πάνω (όπως συνιστά το χρονικό όριο για επανεξέταση της παρουσίας τους σε καθορισμένο χρονικό διάστημα). Το αδιέξοδο στο Κρανς Μοντάνα σημαίνει διατήρηση του συστήματος του 1960, με ότι αυτό συνεπάγεται. Θυμίζω ότι τα Σχέδια Ανάν το 2003 και 2004 στο κεφάλαιο της ασφάλειας προέβλεπαν φωτοτυπική μεταφορά της Συνθήκης Εγγυήσεων του 1960.  Συνεπώς η επιδίωξη στο Κρανς Μοντάνα θα έπρεπε να ήταν η ουσιώδης βελτίωση τόσο των σχετικών προνοιών της Ζυρίχης, όσων και ουσιώδη  βελτίωση των σχετικών κεφαλαίων στα Σχέδια Ανάν.
5. Τι μπορεί να γίνει από εδώ και πέρα; Δεν γνωρίζω αν ο ΟΗΕ θελήσει να κάνει μια ακόμα προσπάθεια. Αν υπάρχει ακόμα χρόνος και αν θελήσει να το επιχειρήσει, χρειάζεται ο ίδιος ο ΓΓ να αναλάβει τα ηνία της, αλλιώς δεν έχει νόημα μια επανάληψη του σκηνικού όπως στο Κρανς Μοντάνα. Ο ΓΓ του ΟΗΕ μπορεί να θέσει υπόψη των δύο μερών το «πλαίσιο Γκουτέρες» και κάθε πλευρά να υποβάλει τις τελικές θέσεις της στα ζητήματα που εκκρεμούν. Ο ΓΓ του ΟΗΕ να τις αξιολογήσει και να υποβάλει μια δική του συμβιβαστική πρόταση, ικανή να καλύπτει τις βασικές ανησυχίες των δύο πλευρών ώστε, η Κύπρος, όπως δήλωσε ο ίδιος, να καταστεί μια κανονική χώρα.
6. Δεν βλέπω τι άλλο μπορεί να αλλάξει το διαφαινόμενο στρατηγικό αδιέξοδο. Πλέον τα πράγματα λειτουργούν αντίστροφα και ήδη ο Μ. Τσαβούσογλου μίλησε δημόσια για αναζήτηση λύσης πέρα από τις παραμέτρους που θέτει ο ΟΗΕ. Μια τέτοια αλλαγή θα ήταν απολύτως καταστροφική για το μέλλον της Κύπρου, συνεπώς η ε/κ ηγεσία έχει την πλήρη ευθύνη να λάβει την πρωτοβουλία ώστε ο ΓΓ του ΟΗΕ να κινήσει τα νήματα μιας νέας προσπάθειας. Τώρα, πριν να εμφανιστούν εξελίξεις που να οδηγούν σε επιλογές χωρίς επιστροφή.

Λάρκος Λάρκου