Ο κεμαλισμός σήμερα

 Στη σημερινή εποχή η ορολογία «κεμαλισμός» έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Νέες δυνάμεις με παλαιά υλικά ενδύονται τις παρακαταθήκες του «εθνικού πατέρα» με σκοπό να υπηρετήσουν το νεοσυντηρητικό κίνημα στη σημερινή Τουρκία.

            Μέσα σε αυτό το κίνημα ενσωματώνεται η Λέσχη των Στρατηγών, η ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού Λαικού Κόμματος με πρόεδρο τον Ν. Μπαϋκάλ, ο πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Α. Σεζέρ, ένα τμήμα του επιχειρηματικού κατεστημένου και μια μερίδα της ανώτερης γραφειοκρατίας στο τουρκικό υπουργείο εξωτερικών. Το νέο κεμαλικό κατεστημένο εκφράζει μια γενικά θετική στάση σε σχέση με την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας. Είναι, όμως, ιδιαίτερα αρνητικό απέναντι σε εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που απαιτεί η Ε.Ε. και που συνδέονται με τα δικαιώματα των εθνικών μειονοτήτων, τα ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες και ότι οι κεμαλιστές θεωρούν κινδύνους για τη «συνoχή» και την «ασφάλεια» του τουρκικού έθνους. Είναι χαρακτηριστικό πως ο πρόεδρος Α. Σεζέρ εξαντλεί συχνά όλα τα εκ του συντάγματος προνόμια του για να καθυστερήσει ή να αλλοιώσει ψηφισμένες από το κοινοβούλιο μεταρρυθμίσεις.

            Το κεμαλικό κατεστημένο δεν αγνοεί πως η μεγάλη πλειοψηφία των τούρκων επιθυμεί την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Στην πράξη η υποστήριξη των κεμαλιστών προς τον ευρωπαϊκό δρόμο δίνεται υπό όρους: υποστήριξη του δυτικού δρόμου, αρκεί αυτός να μην επηρεάσει λεπτές ευαισθησίες της κεμαλικής αντίληψης για τη δημοκρατία (περιορισμένα δικαιώματα στις εθνικές μειονότητες, διαρκής πίεση πάνω στους διαφορετικούς τούρκους).

            Οι δυνάμεις αυτές δεν έχουν διαμορφώσει την τελική τους στάση για το πως θα επιθυμούσαν να οριστικοποιηθούν οι σχέσεις Τουρκίας – Ε.Ε. στο απώτερο μέλλον. Μάλλον θα ήταν πολύ ικανοποιημένες με μια Ειδική Σχέση Τουρκίας – Ε.Ε., ή κάποια παραλλαγή της – προνομιακή σχέση ή προωθημένη εταιρική συνεργασία.

            Αυτή η εξέλιξη θα επιτρέπει στο κεμαλικό κατεστημένο να διατηρήσει τα προνόμια του και μέσω αυτών να υπονομεύσει τα πλεονεκτήματα που σήμερα έχει ο Τ. Ερντογάν. Το μπλοκ των κεμαλιστών έκανε ότι ήταν δυνατόν – υπό τις περιστάσεις – για να εμποδίσει την άνοδο στην εξουσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Τ. Ερντογάν (2002).

             Η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων του Τ. Ερντογάν (2002/3) δεν οδήγησε και σε ακύρωση της πολιτικής του παρουσίας. Η λύση Α. Γκιουλ ήταν προσωρινή και ο Τ. Ερντογάν έγινε πρωθυπουργός μέσω επαναληπτικών εκλογών (2003).

            Ο Μ. Κεμάλ ήταν ο ηγέτης μιας ευρωπαϊκής μεταρρύθμισης έστω «με το μαστίγιο». Οι επίγονοί του προτιμούν να αναπτύσσονται στον αστερισμό εκείνων των μεταρρυθμίσεων με πραγματικό στόχο να εμποδίζουν τις σημερινές, πάντα εν ονόματι της πίστης στον εξευρωπαϊσμού των τούρκων. Ο σημερινός συντεχνιακός κεμαλισμός είναι σε δύσκολη θέση εξαιτίας της ισχυρής λαϊκής απήχησης του Τ. Ερντογάν, γι’ αυτό -κυρίως μέσω της Λέσχης των Στρατηγών – αναδιαμορφώνει τη συμπεριφορά του. Σε αυτό το στάδιο αισθάνεται πιο ενδυναμωμένος, εξαιτίας δύο κυρίως εξελίξεων:

Πρώτον λόγω της περιπέτειας με το ευρωπαϊκό σύνταγμα σε χώρες – μέλη της Ε.Ε. και

Δεύτερον με την λειτουργία του πετρελαιαγωγού Μπακού – Τζεϊχάν από τις 15 Αυγούστου 2005.

            Η στρατηγική σημασία του πετρελαιαγωγού δίνει τη δυνατότητα στο κεμαλικό κατεστημένο να επηρεάζει την «ανατολική» πολιτική της Τουρκίας από θέση νέας ισχύος.