Ο πάπας και το Ισλάμ

Oι δηλώσεις του Πάπα Βενέδικτου XVI ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων σε μια σειρά από μουσουλμανικές χώρες. Η επίσκεψή του στην Τουρκία στις 28-30 Νοεμβρίου, ίσως, αναβληθεί, διαδηλωτές, υπουργοί και θρησκευτικοί παράγοντες σε μουσουλμανικές χώρες ζητούν τουλάχιστον μια απολογία ή ένα ειδικό συγνώμη από τον Ποντίφικα. Ο Πάπας κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Γερμανία έκανε ευθεία κριτική στο ισλαμικό δόγμα( 14/9) με παραπομπή σε λόγια του βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγου Β΄ που είπε τα πιο κάτω σε πέρση λόγιο: «Δείξε μου τι νέο έφερε ο Μωάμεθ και εκεί θα βρεις μόνον πράγματα διαβολικά και απάνθρωπα, όπως η διαταγή του να διαδοθεί η πίστη που κήρυττε με το σπαθί…». Παράγοντες του Ισλάμ θεώρησαν ότι ο Πάπας απλώς μίλησε με τα λόγια του Μανουήλ Κομνηνού, συνεπώς το σχίσμα έγινε νέο κύκλος συγκρούσεων.

Επί της ουσίας των δηλώσεων του Πάπα μπορεί να υποστηριχθεί με ιστορική τεκμηρίωση ότι το ισλαμικό «Τζιχάντ» εξηγείται περισσότερο με πολιτικούς και λιγότερο με θρησκευτικούς όρους. Υπήρξε ένα βασικό τμήμα του πολιτικού αγώνα των αράβων για να βγούν στη Μεσόγειο και να επιβάλουν την πολιτική/θρησκευτική τους ηγεμονία. Ήθελαν να δώσουν στους πολεμιστές τους πιο ισχυρά κίνητρα –είτε σε αυτή τη ζωή, είτε στη μεταθανάτια. Το «τζιχάντ» (με τη γλώσσα, με το στόμα, με την καρδιά, αλλιώς με το ξίφος) πήρε το Ισλάμ από τον «Οίκο του Πολέμου» στον «Οίκο του Ισλάμ»- κυρίως με το ξίφος. Αυτή η πρακτική ασφαλώς και είναι απαράδεκτη και κατακριτέα. Το ισλάμ χρειάζεται να ανοίξει το κεφάλαιο αυτό και να συζητήσει τις μεθόδους βίας που χρησιμοποίησε για τη διάδοση της πίστης του Μωάμεθ.

Στη συζήτηση αυτή, όμως, ισχύει το ευαγγελικό ρητό «ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω». Θα μπορούσε να θυμήσει κανείς στον Ποντίφικα τα όσα υπό τη σκιά της παπικής εκκλησίας έγιναν λ.χ. στη Λατινική Αμερική. Εάν ο Πάπας διαβάσει το δίτομο βιβλίο του Εντουάρτο Γκαλεάνο «Οι ανοικτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής», (Αθήνα, 1982) πιθανόν να μείνει έκπληκτος από την παράθεση βούλας του προκατόχου του Παύλου του 3ου που στο 1537 ανακάλυπτε «ότι οι ινδιάνοι είναι πραγματικοί άνθρωποι». Ο πατέρας Βαρθολομαίος ντε λα Κάζας έλεγε στο 1537 καταγγέλλοντας τις φρικαλεότητες των κατακτητών της Αμερικής «πως οι ινδιάνοι προτιμούν χίλιες φορές να πάνε στην Κόλαση παρά να ξαναβρούν τους χριστιανούς στον Παράδεισο». Η Καθολική Εκκλησία έχει σημαντικές ευθύνες για πρακτικές εφαρμογής «καθολικού τζιχάντ» σε σημαντικές ιστορικές περιπτώσεις (λ.χ. Σταυροφορίες, αμέτρητοι εσωτερικοί πόλεμοι με πρόσχημα δογματικές διαφορές, συμπόρευση με μαύρα καθεστώτα).

Σε αυτή την εποχή γίνονται πράγματα στον τομέα του διαλόγου ανάμεσα σε διαφορετικά θρησκευτικά δόγματα. Θεωρώ ότι το κομμάτι του πολιτικού Ισλάμ που σήμερα παίζει στο γήπεδο του τυφλού φανατισμού με ονομασίες τύπου Τζιχάντ, Αδελφοί Μουσουλμάνοι, φανατικοί μουλλάδες που κηρύττουν το θρησκευτικό μίσος είναι ένα κεντρικό πολιτικό πρόβλημα για το σύγχρονο κόσμο. Η εποχή μας χρειάζεται διάλογο, επικοινωνία, κατανόηση ανάμεσα στα διάφορα θρησκευτικά δόγματα. Ο διάλογος ανάμεσα στο Χριστιανισμό και άλλα θρησκευτικά δόγματα είναι κλειδί για να κατανοήσουμε κίνητρα, κατευθύνσεις και επιλογές. Είναι πιο παραγωγικό οι κριτικές παρατηρήσεις ή αλήθειες του παρελθόντος να υπηρετούν σήμερα ένα σοβαρό σκοπό, όπως το να δοθεί νέο περιεχόμενο στη λέξη ανάπτυξη και αλληλεγγύη στις φτωχές χώρες. Εάν απλώς ορισμένοι καταγράφουν τη μια ή την άλλη αλήθεια τότε απλώς ανακατεύουν την ιστορική τράπουλα και ρίχνουν νέρο στο μύλο του τυφλού φανατισμού από τη μια και την υποκριτική επικοινωνία από την άλλη. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος με σχετική παρέμβασή του (17/9) έθεσε το ζήτημα στις πραγματικές του διαστάσεις: «Ο διάλογος σήμερα είναι πιο σημαντικός, ωφέλιμος και απαραίτητος σε σχέση με το παρελθόν. Για το λόγο αυτό σκοπός μας και μόνη κατεύθυνσή μας πρέπει να είναι ο ειλικρινής διάλογος που βασίζεται στην ανεκτικότητα». Ίσως γι’ αυτό, ο Βαρθολομαίος ξεχωρίζει σε οικουμενικό επίπεδο. Με το βάθος της σκέψης του δικαιώνει τον τίτλο του.