«Ωδή» Στα άνθη του κακού

Ο καθηγητής Π. Ιωακειμίδης γράφει στις 5 Αυγούστου στα αθηναϊκά «Νέα»:

«Γράφοντας πριν από λίγες ημέρες στην «Guardian» (25/7) για την προεδρία Ντόναλντ Τραμπ ο καθηγητής Timothy Garton Ash παρατήρησε ότι το πρόβλημα με τον αμερικανό πρόεδρο δεν έγκειται ούτε στην πολιτική του ούτε στην ιδεολογία του. Το θεμελιακό πρόβλημα βρίσκεται στον χαρακτήρα του ανθρώπου. Εκεί πάσχει θανάσιμα. Εχει λοιπόν σημασία ο χαρακτήρας στην πολιτική; Το ερώτημα αυτό έχει τεθεί επανειλημμένως στην ιστορική διαδρομή. Τα μεγάλα πολιτικά δράματα γράφτηκαν όχι πρωτίστως γύρω από ιδεολογίες και πολιτικές επιλογές αλλά κυρίως γύρω από ανθρώπινους χαρακτήρες. Ο χαρακτήρας και οι αρχές σε συνδυασμό με τις ιδέες και τις επιλογές προσδιορίζουν τη μεγαλοσύνη ή τη μικρότητα ηγετών, το κύρος, την καταξίωση ή την απαξίωση, τη θέση και τον ρόλο στην ιστορία. Ο χαρακτήρας και οι αρχές κάνουν (ενδεικτικά) τους Μαντέλα, Γκάντι, Ντελόρ, Ομπάμα, Σημίτη, Κύρκο, Καραμανλή κ.ά. σε συνδυασμό με τις ιδεολογικές, πολιτικές επιλογές τους…

Οπωσδήποτε δεν πρόκειται για μια ηθικολογούσα, θεολογικού τύπου αντίληψη για τον χαρακτήρα. Ουδείς δικαιούται να αξιώσει από τους πολιτικούς ηγέτες να είναι «υπεράνθρωπα ηθικά όντα». Κοινοί θνητοί και πολιτικοί είμαστε ατελή πλάσματα. Διαπράττουμε λάθη. «Οι αδυναμίες μας δεν βρίσκονται στ’ αστέρια, βρίσκονται μέσα μας». Οι αρχές και αξίες που συγκροτούν τον χαρακτήρα είναι αυτές της ορθολογικής, δημοκρατικής προσωπικότητας – ευθύτητα, συνέπεια, ακεραιότητα, ταπεινότητα, αισθητική. Η αρχή της ευθύτητας υπαγορεύει πολιτική συμπεριφορά που οδηγεί σε διαφανή δημόσιο λόγο και δράση. Που αποκλείει αδιαφανείς πράξεις, δολοπλοκίες, συνωμοσίες έξω από την ανοιχτή, δημοκρατική διαδικασία. Ο δημόσιος λόγος και η ατζέντα ορίζουν την πολιτική δραστηριότητα. Δεν υπάρχει «κρυφή ατζέντα». Δεν υπάρχουν fake news ούτε post truth politics – «πολιτική της μετά αλήθειας». Καμιά σκοπιμότητα δεν δικαιολογεί την απόκρυψη ή συγκάλυψη της αλήθειας, ούτε «εθνικοί λόγοι και γραμμή» ούτε τίποτα άλλο….

Η αξία της συνέπειας εμφανίζεται αυτονόητη. Ωστόσο στο πεδίο της πολιτικής προσλαμβάνει ξεχωριστή σημασία. Η απαξίωση της πολιτικής σε παγκόσμια κλίμακα αποδίδεται βασικά στην ασυνέπεια ανάμεσα στα λόγια, στις υποσχέσεις και στην πολιτική πράξη. Η ασυνέπεια προκαλεί το κενό εμπιστοσύνης στην πολιτική και προσφέρει το γόνιμο έδαφος για τα ποικίλα «άνθη του κακού» – λαϊκισμός, πολιτικός κυνισμός, πολιτική απάθεια κ.ά. και τελικά πολιτική απόγνωση και πλήρης πολιτική απόσυρση ίσως. Η πολιτική ασυνέπεια έχει αναπόφευκτα τα όριά της, μικρά ή μεγάλα, τα μοιραία ή τα προϊόντα επιλογής… Η αξία της ακεραιότητας δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση. «Η εξουσία φθείρει». Ανοίγει δρόμους σε κάθε είδους διαφθορά, μικρή ή μεγάλη. Η ακεραιότητα κρίνεται όχι μόνο από την αντίσταση στον πειρασμό της διαφθοράς και στο κλείσιμο των ατραπών που οδηγούν εκεί, αλλά κυρίως από την αποδεδειγμένη χρήση της εξουσίας «για το κοινό καλό».

Η ταπεινότητα ως πολιτική αξία συμπυκνώνεται στη θέση του Μπαράκ Ομπάμα όπως εκφράστηκε εδώ στην Αθήνα, ότι «το σημαντικότερο αξίωμα σε μια δημοκρατική πολιτεία δεν είναι ούτε αυτό του προέδρου ούτε του πρωθυπουργού αλλά αυτό του πολίτη». Η συνειδητοποίηση αυτή αποκλείει κάθε αλαζονεία. Τέλος, η δημοκρατική πολιτική είναι (και) αισθητική. Αισθητική λόγου, σώματος, εικόνας, κίνησης. Το πολιτικό φαινόμενο Τραμπ είναι πάνω απ’ όλα αντιαισθητικό, αλλά δεν είναι και το μόνο όπως το γνωρίζουμε πολύ καλά εδώ. Το ύφος είναι ήθος», (Τα Νέα, 5/8/2017).

Θα συμφωνήσω πλήρως με τον καθηγητή. Ότι «ο χαρακτήρας και οι αρχές σε συνδυασμό με τις ιδέες και τις επιλογές προσδιορίζουν τη μεγαλοσύνη ή τη μικρότητα ηγετών, το κύρος, την καταξίωση ή την απαξίωση, τη θέση και τον ρόλο στην ιστορία». Θα συμφωνήσω ακόμα πιο πολύ ότι «η αρχή της ευθύτητας υπαγορεύει πολιτική συμπεριφορά που οδηγεί σε διαφανή δημόσιο λόγο και δράση». Ή ότι «οι αρχές και αξίες που συγκροτούν τον χαρακτήρα είναι αυτές της ορθολογικής, δημοκρατικής προσωπικότητας – ευθύτητα, συνέπεια, ακεραιότητα, ταπεινότητα, αισθητική. Η αρχή της ευθύτητας υπαγορεύει πολιτική συμπεριφορά που οδηγεί σε διαφανή δημόσιο λόγο και δράση».

Θα μπω στον πειρασμό να μεταφέρω την ανάλυση Ιωακειμίδη στα κυπριακά δεδομένα και στον τρόπο διαχείρισης του κυπριακού για δεκαετίες από την πλειοψηφία των ελληνοκυπρίων πολιτικών. Αν κάποιος, έστω εν τάχει, αναλύσει τα πραγματικά δεδομένα θα φτάσει με την πιο μεγάλη ευκολία στα ίδια συμπεράσματα που ο καθηγητής υπογραμμίζει για άλλες περιπτώσεις: «ασυνέπεια», «κρυφή ατζέντα, αλαζονεία». Και τα αντίθετα που, κατά κανόνα, δεν συναντούμε: «ευθύτητα, συνέπεια, ακεραιότητα, ταπεινότητα, αισθητική». Δεν γνωρίζω αν αυτός ο συνδυασμός ευθύνεται για την παραμονή της Κύπρου στον κόσμο της αστάθειας και της διαίρεσης. Οπωσδήποτε αυτή η τάση ευθύνεται για όσα εκπέμπουμε ως πολιτική ροπή στην προσέγγιση στο κυπριακό: συχνά διγλωσσία, κατά κανόνα ασυνέπεια και έτσι κυρίαρχη η  κρυφή ατζέντα. Γι’ αυτό το λόγο, γράφει ο καθηγητής, όλα αυτά μαζί «προσδιορίζουν τη μεγαλοσύνη ή τη μικρότητα ηγετών, το κύρος, την καταξίωση ή την απαξίωση, τη θέση και τον ρόλο στην ιστορία».

Με ευκολία φτάνουμε στο βασικό συμπέρασμα ότι ελάχιστοι ε/κ πολιτικοί στη διαχείριση του κυπριακού μπορούν να διεκδικήσουν «θέση και ρόλο στην ιστορία». Η «μεγαλοσύνη» έδωσε τη θέση της στη «μικρότητα», η «καταξίωση και το κύρος», έδωσαν τη θέση τους στα τεχνάσματα και στη διγλωσσία.  Ο καθηγητής Π. Ιωακειμίδης μάλλον μάς φωτογράφισε με επιτυχία, θέτοντας ένα ερώτημα: «Το θεμελιακό πρόβλημα βρίσκεται στον χαρακτήρα του ανθρώπου. Εχει λοιπόν σημασία ο χαρακτήρας στην πολιτική;». Απαντά ο ίδιος: Ασφαλώς! Με σαφή θέση ότι «η αρχή της ευθύτητας υπαγορεύει πολιτική συμπεριφορά που οδηγεί σε διαφανή δημόσιο λόγο και δράση». Το ανάποδο αποτέλεσμα έχει παρενέργειες που όλοι μπορούν να διαπιστώσουν: «Η ασυνέπεια προκαλεί το κενό εμπιστοσύνης στην πολιτική και προσφέρει το γόνιμο έδαφος για τα ποικίλα «άνθη του κακού» – λαϊκισμός, πολιτικός κυνισμός, πολιτική απάθεια».

Λάρκος Λάρκου