Οι μεταρρυθμίσεις του Σεπτέβρη

Η τουρκική κυβέρνηση στις 30 Σεπτεμβρίου ανακοίνωσε το πακέτο για τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Σε συνέντευξη τύπου ο Τ. Ερτογάν ανακοίνωσε μέτρα και σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει το ΑΠΕ/ΜΠΕ τα μέτρα είναι:

«1. Εκλογικός νόμος. Το κόμμα του προτείνει τρεις εναλλακτικές λύσεις. Πρώτον να συνεχιστεί το εθνικό όριο του 10%, δεύτερον να μειωθεί στο 5% και τρίτον να καταργηθεί το όριο και να εφαρμοστεί εκλογικό σύστημα στενής περιφέρειας.

2. Η οικονομική ενίσχυση των πολιτικών κομμάτων από το κράτος θα επεκταθεί και θα δίνεται σε κόμματα που συγκεντρώνουν ποσοστό πάνω από 3% στις εκλογές. Το ισχύον ποσοστό είναι το 7%.

3. Θα αρθεί η υποχρέωση των πολιτικών κομμάτων να διαθέτουν οργανώσεις στο 50% των οικισμών μιας επαρχίας.

4. Θα δοθεί στα κόμματα η δυνατότητα να έχουν συμπρόεδρο, με τον όρο ότι αυτό θα αναφέρεται στο καταστατικό τους και ο αριθμός των συμπροέδρων δεν θα υπερβαίνει τους δύο.

5. Θα αρθούν τα εμπόδια για την εγγραφή μελών στα πολιτικά κόμματα. Όσοι έχουν δικαίωμα ψήφου θα μπορούν να είναι μέλη κόμματος.

6. Θα παρασχεθεί δυνατότητα πολιτικής προπαγάνδας σε διάφορες γλώσσες και διαλέκτους. Επίσης το ίδιο δικαίωμα θα παρασχεθεί και στις προκαταρκτικές εκλογές των κομμάτων για την εκλογή υποψηφίων.

7. Θα αυξηθούν οι ποινές για τα εγκλήματα μίσους που στρέφονται εναντίον των γλώσσας, της εθνότητας, του φύλου, των πολιτικών και θρησκευτικών αντιλήψεων των πολιτών.

8. Θα θεσμοθετηθούν ποινές για όσους επιχειρούν να εμποδίσουν τους πολίτες που ακολουθούν τη θρησκευτική τους πίστη.

9. Θα αρθεί ο περιορισμός ως προς τη χρήση κάποιων γραμμάτων. Πρόκειται για θέμα που πρακτικά αφορά κυρίως τους Κούρδους και σχετίζεται με τη χρησιμοποίηση γραμμάτων όπως W, Q, X.

10. Θα διασφαλιστεί η συμμετοχή ως προς τον ορισμό του τόπου και του χρόνου των διαδηλώσεων, με την τελική απόφαση να ανήκει στην κατά τόπους διοικητική αρχή.

11. Θα επιτραπεί στα ιδιωτικά σχολεία η παροχή εκπαίδευσης σε διάφορες γλώσσες, τις οποίες θα ορίσει το υπουργικό συμβούλιο.

12. Θα δοθεί η δυνατότητα για αλλαγή στα τοπωνύμια, έτσι ώστε να επανέλθουν τα παλιά τοπωνύμια. Το μέτρο αυτό αφορά τους Κούρδους, αλλά και τους Αλεβίτες.

13. Το Πανεπιστήμιο Νέβσεχιρ μετονομάζεται σε Πανεπιστήμια Χατζί Μπεκτάς Βελί. Μέτρο σχετικά με τους Αλεβίτες πρέπει να θεωρηθεί η μετονομασία.

14. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων θα τελεί υπό την προστασία νόμου.

15. Θα αρθούν τα εμπόδια που υπάρχουν στο θέμα της συγκέντρωσης οικονομικής βοήθειας.

Ως προς τα μέτρα που θα εφαρμοστούν με διοικητικές αποφάσεις, ο Ερντογάν ανέφερε:

1. Θα αλλάξει ο νόμος περί περιβολής στο δημόσιο, έτσι ώστε να αρθεί η απαγόρευση της μαντίλας στις υπηρεσίες του δημοσίου.

2. Καταργείται όρκος των οποίον είναι υποχρεωμένα να διαβάζουν από το 1933 οι μαθητές των δημοτικών σχολείων.

3. Επιστρέφεται στους Συροχαλδαίους ένα μοναστήρι.

4. Θα ιδρυθεί στο πλαίσιο ενός από τα υπάρχοντα κρατικά πανεπιστήμια, ινστιτούτο γλώσσας και πολιτισμού των Ρομά».

Στα μέτρα Ερτογάν χρειάζεται νηφάλια προσέγγιση. Το ΚΑΔ επαινεί το πακέτο. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μπουλέντ Αρίντς έκανε λόγο «για ευρύτατη αποδοχή στην κοινή γνώμη της δέσμη των μέτρων εκδημοκρατισμού» Υποστήριξε ότι « οι θετικές αντιδράσεις φθάνουν στο 75%». Η αντιπολίτευση το μηδενίζει. Ήδη ο πρόεδρος Εθνικιστικού Κινήματος Μπαχτσελί θεωρεί ότι αυτά «διαιρούν την Τουρκία και αποτελούν σημείο προδοσίας για την ενότητα της χώρας», (ηλ. Χουρριέτ, 30/9). Το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα ανακοίνωσε ότι τα πακέτο «δεν συναντά τις προσδοκίες του», ενώ ο Α. Χαμαμρατζεμπί στέλεχος του Ρεπουπλικανικού Λαϊκού Κόμματος της μείζονος αντιπολίτευσης το θεώρησε «πολύ αδύνατο».

Τι σημαίνουν τα μέτρα που ανακοίνωσε ο Ερτογάν; Πρώτο, συνολικά συνιστούν βήμα μπροστά, μια αξιόλογη βελτίωση της δημοκρατικής οργάνωσης της τουρκικής κοινωνίας. Δεύτερο, «προσεκτική» και «ελεγχόμενη» ενίσχυση των δικαιωμάτων των κούρδων (γλώσσα, έκφραση, τοπωνύμια, οργάνωση). Τρίτο, σημαντική βελτίωση στο χώρο των σχολείων- τέλος στον όρκο που κάθε εβδομάδα υποχρεωτικά διάβαζαν οι μαθητές των δημοτικών σχολείων, τέλος σε μια αντιδραστική πρακτική στο τουρκικό σχολείο με τον όρκο περί «περηφάνειας και τουρκικότητας» που καθιέρωσε ο Αττατούρκ το 1933. Τέταρτο, ενίσχυση των πολιτικών ελευθεριών με τη μείωση του ποσοστού εισδοχής στο Κοινοβούλιο, Πέμπτο, αύξηση στις ποινές για τα εγκλήματα μίσους που στρέφονται εναντίον των γλώσσας, της εθνότητας, του φύλου, των πολιτικών και θρησκευτικών αντιλήψεων των πολιτών-στο βαθμό που θα εφαρμοστεί το μέτρο αυτό συνιστά ουσιώδη πρόοδο στον τομέα της ελευθερίας της έκφρασης και των ατομικών δικαιωμάτων.

Στα αρνητικά σημεία σημειώνω ότι δεν βρήκαν θέση στο πακέτο σημαντικά ζητήματα όπως λ.χ. η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, οι συνθήκες κράτησης στις φυλακές και τα αστυνομικά τμήματα, τα συνδικαλιστικά δικαιώματα και η απρόσκοπτη λειτουργία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Θεωρώ επίσης ότι παρά τα μέτρα που ενισχύουν τα δικαιώματα των κούρδων, δεν είναι βέβαιο ότι θα διευκολύνουν την ειρηνευτική διαδικασία στο κουρδικό, καθώς το μομέντουμ υπέστη πλήγμα λόγω των παρατεταμένων χρονοδιαγράμματων και έτσι της υποχώρησης του σχετικού «πλαισίου διαβουλεύσεων» που δημιουργήθηκε το 2012.

Ο Πέτερ Στάνο, εκπρόσωπος του Επίτροπου για τη Διεύρυνση Στέφαν Φούλε δήλωσε την ίδια μέρα ότι «τα μέτρα που ανακοινώθηκαν πληρούν σε μεγάλο βαθμό τις προσδοκίες της Επιτροπής σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης άλλων γλωσσών εκτός της τουρκικής, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, τις θρησκευτικές ελευθερίες, το δικαίωμα του συνέρχεσται/συνεταιρίζεσται, μέτρα για την ισότιμη κοινοβουλευτική αντιπροσώπευση, αλλά και τη χρηματοδότηση των κομμάτων. Το «πακέτο» θα ληφθεί υπόψη στην έκθεση προόδου για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, που θα υιοθετήσει η Κομισιόν στις 16 Οκτωβρίου, αλλά είναι πρόωρο να σας πω με ποιο τρόπο».