Στα άκρα. Αλλά γιατί;
Η λογική του παράλογου στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας. Από το «Βήμα» στις 10 Αυγούστου:
Ν. Τραμπ:
«Οι δασμοί με βάση το Άρθρο 232 επιβάλλονται σε εισαγωγές από συγκεκριμένες χώρες, οι εξαγωγές των οποίων απειλούν να βλάψουν την εθνική ασφάλεια όπως καθορίζεται στο Άρθρο 232».
Υπουργείο Εμπορίου της Τουρκίας:
«Η Τουρκία αναμένει από τα κράτη μέλη να τηρούν τους διεθνείς κανόνες».
Ν. Τραμπ σε twit:
«Μόλις εξουσιοδότησα τον διπλασιασμό των δασμών για χάλυβα και αλουμίνιο όσον αφορά την Τουρκία, καθώς το νόμισμά τους, η τουρκική λίρα, κατρακυλά γρήγορα έναντι του πολύ ισχυρού δολαρίου μας» (10/8)
Τ. Ερτογάν, άρθρο στους New York Times:
«Πριν να είναι αργά, η Ουάσινγκτον πρέπει να εγκαταλείψει την λανθασμένη αντίληψη ότι η σχέση μας μπορεί να είναι ασύμμετρη και να αποδεχτεί ότι η Τουρκία έχει εναλλακτικές. Η αποτυχία αναστροφής αυτής της τάσης της μονομερούς πρακτικής και ασέβειας θα απαιτήσει να αρχίσουμε να αναζητούμε νέους φίλους και συμμάχους»
ΔΝΤ:
«Η Άγκυρα δεν έχει απευθυνθεί στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να ζητήσει οικονομική βοήθεια. Δεν έχουμε λάβει καμία ένδειξη από τις τουρκικές αρχές ότι σκέφτονται να υποβάλλουν αίτημα για οικονομική βοήθεια»
Τ. Ερτογάν:
«Αν έχετε δολάρια, ευρώ ή χρυσό κάτω από το μαξιλάρι σας, πηγαίνετε στις τράπεζες για να τα ανταλλάξετε με τουρκικές λίρες. Είναι μια εθνική μάχη».
Τι τρέχει στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας; Η ανάλυση που βρήκα στο ηλ. Βήμα στις 11 Αυγούστου, στη δική μου κρίση, δίνει μερικές σοβαρές απαντήσεις στη σημερινή κρίση:
«Το τουρκικό νόμισμα, το οποίο έχει χάσει από την αρχή της χρονιάς σχεδόν το μισό της αξίας του έναντι του δολαρίου, κατέγραψε ιλιγγιώδη πτώση φθάνοντας σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Ο Κρίστοφερ Ντέμπικ, υπεύθυνο οικονομικής έρευνας στην τράπεζα Saxo λέει: «Δεν υπάρχει συστημικός κίνδυνος. Είδα μερικά σχόλια που υπογραμμιζουν ότι αρχίζουμε σήμερα να έχουμε εντάσεις στα αναδυόμενα νομίσματα, αλλά ας είμαστε ειλικρινείς: πρόκειται για ανέκδοτο».
Οι αγορές ανησυχούν για τους προσανατολισμούς της οικονομικής πολιτικής του Ερντογάν, καθώς η τουρκική κεντρική τράπεζα είναι απρόθυμη να αυξήσει τα επιτόκιά της για να στηρίξει τη λίρα και να χαλιναγωγήσει έναν πληθωρισμό που έφθασε εντούτοις σχεδόν το 16% τον Ιούλιο σε ετήσιο ρυθμό.
Πολλοί οικονομολόγοι εκτιμούν πως μια μαζική αύξηση των επιτοκίων είναι αναπόφευκτη, όμως ο Ερντογάν, ο οποίος έχει χαρακτηρίσει τα επιτόκια «πατέρα και μητέρα όλων των κακών», είναι κατηγορηματικά αντίθετος σ’ αυτό. Θέλοντας να στείλει θετικά σήματα στις αγορές, ο νέος υπουργός Οικονομικός Μπεράτ Αλμπαϊράκ, ο οποίος είναι επίσης ο γαμπρός του αρχηγού του τουρκικού κράτους, επέμεινε στη «σημασία», σύμφωνα με τον ίδιο, της «ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας» της Τουρκίας», («Βήμα» 11 Αυγούστου).
Μέσα στις πιο πάνω γραμμές βρίσκουμε τις κύριες ερμηνείες αυτής της κρίσης:
1. Παράλογες αποφάσεις από τον Τραμπ. Για έναν πάστορα; Μάλλον ως ανέκδοτο ακούγεται. Το πιθανότερο: στροφή Τραμπ στην παραδοσιακή, ακραία, πολιτική των Ρεπουπλικάνων. Ο Τραμπ αφού έκανε ένα γύρο στο σλόγκαν make the America great again αλλάζει ρότα με τις ταυτόχρονες κυρώσεις στη Ρωσία, στο Ιράν, στην Τουρκία. Οι ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ ζητούν ενίσχυση της σκληρής γραμμής του Ρεπουπλικανικού Κόμματος, πρώτο για να «καλύψει» τα υπό έρευνα σκάνδαλα για τον ίδιο, δεύτερο, γυρίζει στην επιθετική πολιτική απέναντι στον παραδοσιακό εχθρό, τη Ρωσία, και, τρίτο, νομίζει ότι έτσι κερδίζει την σύγκριση σε σχέση με την εξωτερική πολιτική Ομπάμα.
2. Σοβαρά λάθη από την πλευρά Ερτογάν. Δεν πρόσεξε εγκαίρως τις απόψεις του αρχιτέκτονα της δεκαετούς οικονομικής επιτυχίας του κόμματός του, Αλί Μπαμπατζιάν. Ο Ερτογάν τον απομάκρυνε από τη θέση του επικεφαλής του οικονομικού επιτελείου γιατί είχαν διαφορετικές απόψεις για το ρόλο του επιτοκίων στην οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας. Ο Ερτογάν θεωρούσε «τα επιτόκια πατέρα και μητέρα όλων των κακών». Σήμερα οι αγορές επιβάλλουν τους όρους τους. Γι’ αυτό σήμερα «πολλοί οικονομολόγοι εκτιμούν πως μια μαζική αύξηση των επιτοκίων είναι αναπόφευκτη».
3. Η επιλογή του Μπεράτ Αλμπαϊράκ, γαμπρού του Ερτογάν, στη θέση του Υπουργού Οικονομικών, θεωρήθηκε εξ αρχής ως επιλογή υψηλού ρίσκου. Παρά το γεγονός πως επιμένει στη «σημασία της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας» της Τουρκίας», εντούτοις δεν φέρει μαζί του μια διαδρομή που να καθιστούν τα λόγια του αξιόπιστα. Οι αγορές δεν φαίνεται να τον εμπιστεύονται, όπως συνέβαινε με τον Αλι Μπμπατζιάν. Έτσι «οι αγορές ανησυχούν για τους προσανατολισμούς της οικονομικής πολιτικής του Ερντογάν» όπως εκφράζεται στο πρόσωπο του Μπεράτ Αλμπαϊράκ. Ποια είναι η λύση; Δύσκολο να την εκτιμήσει κάποιος. Η αντικατάσταση του Μπεράτ Αλμπαϊράκ είναι μια λύση, αλλά αυτό προσκρούει στο γεγονός πως διορίστηκε στη θέση αυτή προ μηνός. Θα διευκολύνει τον Τ. Ερτογάν αποδεχόμενος μετακίνηση σε άλλο υπουργείο;
4. Ο Τ. Ερτογάν το λέει εμμέσως πλην σαφώς: «η αποτυχία αναστροφής αυτής της τάσης της μονομερούς πρακτικής και ασέβειας θα απαιτήσει να αρχίσουμε να αναζητούμε νέους φίλους και συμμάχους». Βέβαιο είναι πως τα τραύματα αυτής της περιόδου θα κρατήσουν για κάποιο διάστημα. Η Τουρκία θεωρεί την πολιτική Τραμπ ως μη αρμόζουσα σε συμμαχική χώρα –άρνηση στην έκδοση Γκιουλέν, πιέσεις για μη παραλαβή των S400, στάση των ΗΠΑ απέναντι σε κούρδους της Συρίας, επιπτώσεις από τις κυρώσεις σε Ιράν, θέμα με τον αμερικανό πάστορα Άντριου Μπράνσον. Ο Ερτογάν μίλησε τηλεφωνικά με τον Β. Πούτιν, ενώ στις 14 Αυγούστου ο Σ. Λαβρόφ επισκέπτεται την Άγκυρα.
5. Η τουρκική οικονομία δέχεται ισχυρά πλήγματα από τις αποφάσεις Τραμπ- σημαντική πτώση στην αξία της τουρκικής λίρας, αύξηση δασμών σε χάλυβα και αλουμίνιο-συνεπώς ζημιώνει πολιτικά και οικονομικά. Η Τουρκία χρειάζεται πρώτα να διορθώσει δικά της λάθη στην άσκηση της νομισματικής της πολιτικής. Αναλύοντας τα δεδομένα αυτής της συγκυρίας, θεωρώ ότι η Τουρκία θα λάβει αποφάσεις που θα προκαλέσουν κόστος στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ωστόσο, δεν θα αποφασίσει να σπάσει τους δεσμούς της με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Βλέπω, για παράδειγμα, ως μια τέτοια απόφαση τον περιορισμό στις δραστηριότητες μιας αμερικάνικης βάσης ή και η αναστολή συνεργασίας σε στρατιωτικά ζητήματα. Η Τουρκία θα «αρχίσει να αναζητά νέους φίλους και συμμάχους»; Βέβαιο είναι πως θα θέσει τις σχέσεις της με το Ιράν σε καλύτερη βάση, ενώ θα προτείνει στον Σ. Λαβρόφ αύξηση της συνεργασίας των δύο χωρών στους τομείς των εξοπλισμών, στην ενέργεια και το εμπόριο, μη αποκλειομένης μιας ειδικής αναφοράς στο «Σύμφωνο της Σαγκάης».
Λάρκος Λάρκου