Στροφή με Χόλμπρουκ

Ο αμερικανός διπλωμάτης Ρίτσιαρτ Χόλμπρουκ έφυγε από τη ζωή στις 13 Δεκεμβριου 2010. Πρώην Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ στην περίοδο 1994-1996 με αρμοδιότητα την Ευρώπη, πρώην απεσταλμένος στο κυπριακό και εσχάτως απεσταλμένος του Μπαράκ Ομπάμα στο Αφχανιστάν και το Πακιστάν. Ο αμερικανός διπλωμάτης συνέπεσε να είναι Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ καθώς η ελληνική διπλωματία επιχειρούσε να διαμορφώσει μια νέα στρατηγική στις ε/τ σχέσεις με επίκεντρο τη τριγωνική σχέση ΕΕ, Τουρκία, Κύπρος. Η Ελληνική Κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Κ. Σημίτη και με το συντονιστικό ρόλο στους τότε Υφυπουργούς Εξωτερικών Γ. Κρανιδιώτη και Χ. Ροζάκη αποφάσισε να επαναπροσδιορίσει τον κεντρικό πυρήνα της πολιτικής της. Ο παλαιός τρόπος σήμαινε ότι η Ελλάδα υπερασπίζεται την εθνική της ακεραιότητα τόσο με αμυντική προπαρασκευή όσο και με καταγγελία της τουρκικής αναθεωρητικής αλαζονείας. Το στρατιωτικό κατεστημένο στην Τουρκία επιζητούσε μερική αναθεώρηση των συνθηκών πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε το συνοριακό καθεστώς ανάμεσα στα δύο κράτη από το 1923 και ύστερα. Η προσέγγιση Κρανιδιώτη-Ροζάκη επεδίωκε να μεταφέρει τη «διμερή αντιπαράθεση» στο ευρωπαϊκό πλαίσιο σε συνδυασμό με τη διατήρηση ισχυρής αποτρεπτικής της δύναμης. Με αυτό το τρόπο τα διαπραγματευτικά μέσα για την επίλυση των προβλημάτων θα αναπτυσσόταν πάνω στο θεσμικό υλικό που η ΕΕ παρέχει.

Δεν μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τα όσα αφορούν τον Ρ. Χόλμπρουκ αν δεν έχει υπόψη του τη βασική κατεύθυνση της ελληνικής διπλωματίας της περιόδου εκείνης. Στο πλαίσιο της νέας ελληνικής πολιτικής κρίσιμο θέμα ήταν η προώθηση της ενταξιακής πορείας της Κύπρου καθώς βασικές χώρες-μέλη της ΕΕ (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία) και, εκτός ΕΕ, οι ΗΠΑ ήταν αντίθετες με την ένταξη της Κύπρου με άλυτο το κυπριακό, έστω και αν η Κύπρος πήρε χρονοδιάγραμμα για έναρξη ενταξιακών (έξι μήνες μετά το τέλος της τότε Διακυβερνητικής, 1995).

Σε συνομιλία που είχα με τον Γ. Κρανιδιώτη, τότε Υφυπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας, θυμάμαι πως συζητήσαμε το γεγονός ότι οι ΗΠΑ είναι αντίθετες με την ένταξη στην ΕΕ μιας διαιρεμένης Κύπρου. Τον ρώτησα:«πώς θα γίνει η ένταξη αφού έχουμε ισχυρούς αντιπάλους;». Μου απάντησε: «Θα πάω και και θα ξαναπάω στην Αμερική και θα τους πείσω. Η πολιτική που διαμορφώσαμε προσφέρει κίνητρα για λύση στο κυπριακό…».

Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να ασκήσουν την επιρροή τους και να μπλοκάρουν τη διαδικασία ένταξης της Κύπρου μέσω κάποιου κράτους-μέλους της ΕΕ. Αποδέκτης της ελληνικής επιχειρηματολογίας ότι η ΕΕ προσφέρει κοινά συμφέροντα και δημιουργεί επωφελείς για όλους ισορροπίες ήταν ο Ρ. Χόλμπρουκ. Ο επικεφαλής της αμερικανκής διπλωματίας στην περιοχή, κατενόησε τα πλεονεκτήματα από την επιχειρηματολογία Κρανιδιώτη και εν τέλει οι ΗΠΑ συμφώνησαν στην αποσύνδεση ένταξης- λύσης. Ο Ρ. Χόλπμρουκ έπαιξε καταλυτικο ρόλο σε αυτή την αλλαγή. Καρποί αυτής της εναλλακτικής στρατηγικής ήταν οι αποφάσεις των «15» στη Σύνοδο Κορυφής στο Ελσίνκι. Η ελληνική διπλωματία πέτυχε να διαμορφώσει ένα νέο πλαίσιο αντιμετώπισης των εξελίξεων που σφραγίστηκαν με την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης δέκα νέων μελών στην ΕΕ στη Στοά του Αττάλου στις 16 Απριλίου 2003.