Τα ευρωτουρκικά στη σκιά του προσφυγικού

Στις 7 Μαρτίου η έκτακτη Σύνοδος Κορυφής των «28» δεν έδωσε λύσεις στο προσφυγικό ζήτημα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μια συμβιβαστική λύση θα βρεθεί στις 17 Μαρτίου. Τα δεδομένα είναι πολύ ευκρινή. Η ΕΕ απέτυχε να συντονίσει ένα αποτελεσματικό σύστημα αντιμετώπισης της προσφυγικής ροής. Η ΕΕ δεν κατάφερε να οργανώσει μιαν ενωμένη, γρήγορη, αποτελεσματική προσπάθεια. Μπροστά στο μέγεθος του προβλήματος, μπήκε στο περιθώριο η έννοια της κοινοτικής αλληλεγγύης, έτσι κάθε κράτος προσπαθεί να σπρώξει τα κάρβουνα μακριά του!. Χώρες με πλήρη γνώση του φαινομένου (λ.χ. Ουγγαρία, Σλοβακία), έδειξαν το χειρότερο δυνατό πρόσωπο. Χώρες που σε παλαιότερες εποχές ήταν εξαγωγείς πολιτικών προσφύγων, σήμερα αρνούνται τα αυτονόητα καθώς πολιτικοί ηγέτες με κοντόφθαλμο τρόπο σκέψης απλά ζητούσαν να αναλάβουν τις ευθύνες οι άλλοι. Η Α. Μέρκελ έδειξε αντοχές και δύναμη να ακολουθήσει μια πιο ανοικτή πολιτική, να πληρώσει κόστος, για αυτό που θεωρεί σωστό, και ασφαλώς έτσι να κρατήσει ψηλά το γόητρο της χώρας της και μερικώς της ΕΕ.

Αυτή τη ρευστή κατάσταση, θέλησε να συζητήσει και να δώσει λύσεις η Σύνοδος Κορυφής στις 7 Μαρτίου. Στην πραγματικότητα ήταν μια Σύνοδος των «28 συν 1», καθώς η Τουρκία αποτελεί την αναγκαία συνθήκη για να βρεθούν λύσεις. Ο Α. Νταβούτογλου αξιοποίησε τη δεσπόζουσα θέση της χώρας του σε αυτή τη συγκυρία, και αντιλαμβανόμενος το προφανές, ότι χώρες μέλη της ΕΕ βρίσκονται σε μεγάλη πίεση, έπαιξε επιθετικά. Πρώτα πρότεινε ένα σύστημα «ένα στους δύο» για επανεισδοχή προσφύγων στην τουρκική επικράτεια, και ταυτόχρονα ζήτησε διπλάσιο ποσό οικονομικής βοήθειας, πιο γρήγορη εφαρμογή της μη χρήσης βίζας για τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν σε χώρες-μέλη της ΕΕ και έθεσε επί τάπητος το παλαιότερο αίτημα για άνοιγμα πέντε κεφαλαίων στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις.

Στα τρία κύρια σημεία η Άγκυρα ήδη κέρδισε το πρώτο με σημαντική αύξηση της οικονομικής βοήθειας, θα κερδίσει μέρος του δεύτερου και δεν θα επιτύχει στο τρίτο σημείο. Στις 29 Νοεμβρίου οι δύο πλευρές ανακοίνωσαν σε σχέση με το καθεστώς της βίζας ότι «συμφωνούν ότι η συμφωνία επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας θα τεθεί πλήρως σε εφαρμογή από τον Ιούνιο του 2016, ούτως ώστε η Επιτροπή να μπορέσει να υποβάλει την τρίτη έκθεση προόδου το φθινόπωρο του 2016 με σκοπό να ολοκληρωθεί η διαδικασία ελευθέρωσης του καθεστώτος θεωρήσεων, δηλαδή, να έχουν αρθεί οι απαιτήσεις θεώρησης για τους Τούρκους υπηκόους στη ζώνη Σένγκεν, έως τον Οκτώβριο του 2016, μόλις πληρωθούν οι προϋποθέσεις του οδικού χάρτη».

Επίσης στην ίδια Σύνοδο αποφασίστηκε η «διεξαγωγή Διακυβερνητικής Διάσκεψης στις 14 Δεκεμβρίου 2015 για το άνοιγμα του κεφαλαίου 17». Η δέσμευση αυτή ολοκληρώθηκε. Στη συνέχεια οι «28 συν 1» «σημείωσαν τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περί ολοκλήρωσης, το πρώτο τρίμηνο του 2016, των προπαρασκευαστικών εργασιών για το άνοιγμα διαφόρων κεφαλαίων, με την επιφύλαξη της θέσης των κρατών-μελών. Εν συνεχεία θα μπορέσουν να ξεκινήσουν προπαρασκευαστικές εργασίες και σε περαιτέρω κεφάλαια». Αυτή η απόφαση δείχνει την κατεύθυνση, αλλά και τις προϋπoθέσεις για την υλοποίησή τους. Έτσι η επαναφορά του αιτήματος για άνοιγμα πέντε κεφαλαίων από τον A. Νταβούτογλου συνιστά βήμα πίσω: οι προϋποθέσεις έχουν τεθεί και είναι μέγα λάθος να αλλάζεις τους κανόνες του παιχνιδιού που υιοθέτησαν και εφάρμοσαν όλα τα υποψήφια κράτη για δεκαετίες, επειδή μια χώρα μπορεί να δώσει λύσεις σε ένα ζήτημα έξω από τους κανονισμούς που διέπουν τις ενταξιακές λογικές. Πιθανώς ο Α. Νταβούτογλου να έθεσε το ζήτημα για τα κλειστά κεφάλαια που συνδέονται μόνο με απόφαση της Λευκωσίας, ως ένα σενάριο για πιθανές εξελίξεις για το τέλος του 2016.

Η Κύπρος έχει ειδικό ρόλο στα πιο πάνω, ειδικότερα στο ζήτημα με τα ενταξιακά κεφάλαια. Η απόρριψη του αιτήματος Νταβούτογλου είναι σωστή απάντηση, αλλά πιο σωστή είναι η διασύνδεση της γενικότερης σχέσης ΕΕ-Τουρκίας με τις εν εξελίξει συνομιλίες για επίλυση του κυπριακού. Κανένας στην ΕΕ δεν θα προσέξει αιτήματα του τύπου «εφαρμόστε το Πρωτόκολλο της Άγκυρας», ή «ανοίξτε λιμάνια και αεροδρόμια σε πλοία και αεροπλάνα με σημαία της Κύπρου». Όλοι όμως θα προσέξουν και θα υποστηρίξουν ένα κυπριακό αίτημα όπως «αναζητήστε κ. Νταβούτογλου λύσεις στα ζητήματα ασφαλείας και εγγυήσεων στην επίλυση του κυπριακού που να ανταποκρίνονται στα ευρωπαϊκά κριτήρια!». Όλοι θα προσέξουν ένα κυπριακό αίτημα όπως «δείξτε χειροπιαστά δείγματα γραφής στις συνομιλίες στη Λευκωσία, η επίλυση στο κυπριακό θα ανοίξει πολύ περισσότερα από πέντε κεφάλαια για να προχωρήσει αποφασιστικά η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας!».

Αυτή η λογική βρίσκει μεγάλη ανταπόκριση στις χώρες-μέλη της ΕΕ γιατί είναι τμήμα της κοινοτικής μεθόδου, ενισχύει τις δυνατότητες επίλυσης στο κυπριακό, με τη σειρά της η επίλυση επιτρέπει διαφορετικούς χειρισμούς στα ευρωτουρκικά, ξεμπλοκάρει τη δυνατότητα για συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ, επιτρέπει πιο άμεσες αποφάσεις στο ζητήματα που διασυνδέονται με το προσφυγικό. Η επίλυση του κυπριακού θα επιτρέψει την πρόοδο, ή όχι, της ευρωτουρκικής σχέσης με κριτήρια που θα αφορούν την επίδοση της τουρκικής κυβέρνησης ως προς την εκπλήρωση καθορισθέντων κριτηρίων, και όχι το άλυτο κυπριακό!