Τα πέντε λάθη της Άγκυρας
Μια συγκριτική μελέτη της διπλωματικής δράσης της Τουρκίας τα τελευταία 10-12 χρόνια (μετά την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ), μπορεί να δώσει ένα πολύ συγκεκριμένο συμπέρασμα. Το 2003 αποδεικνύεται το πιο αποτυχημένο εις ότι αφορά τους σχεδιασμούς μιας σχολής που έλκει τη φήμη της από τα βάθη των Οθωμανικών αιώνων. Έλλειψη ευελιξίας, διαφορετικές επιλογές ανάμεσα σε διαφορετικά κέντρα εξουσίας, λάθη στις προβλέψεις, έφεραν την Άγκυρα να καταγράφει πέντε σημαντικές ήττες μέσα στους πέντε μήνες του 2003.
Α. Η περίφημη πολιτική της “προσάρτισης” (annexation) ηττήθηκε πλήρως. Δεκάδες φορές τούρκοι ηγέτες εξήγγειλαν την πολιτική της “ενσωμάτωσης” των κατεχομένων στην Τουρκία, όταν θα γινόταν η υπογραφή της ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε. Τίποτα απολύτως δεν έγινε. Απλώς η τουρκική εθνοσυνέλευση αποφάσισε (έτσι για το γόητρο της Τουρκίας) πιο γρήγορη χορήγηση της τουρκικής ιθαγένειας στους Τ/Κ. Η απάντηση ήρθε από τους Τ/Κ. Είναι καθημερινή και βρίσκεται στα γραφεία της Επαρχιακής Διοίκησης Λευκωσίας…
Β. Το νομικό επιχείρημα της Άγκυρας έγινε διάσημο. Η Κύπρος δεν μπορεί να ενταχθεί στην Ε.Ε. γιατί αυτό αντίκειται στις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Θα περίμενε κανείς από το διπλωματικό σώμα της Άγκυρας, να βρει κάποιο πολιτικό επιχείρημα, παρά να εκτίθεται με αστειότητες.
Η Ε.Ε. και η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψαν δεκάδες συμφωνίες, που “φωνάζουν” στη μέση του δρόμου (Τ.Ε. , έναρξη ενταξιακών , Κοπεγχάγη).
Αυτό το ψευδοεπιχείρημα της Άγκυρας θα είχε κάποια υποτυπώδη αξία στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Τώρα, απλώς εκθέτει όσους το χρησιμοποιούν ως μή έχοντας επαφή με την πραγματικότητα.
Γ. Σύνδεση ένταξης της Κύπρου με εκείνην της Τουρκίας. Μέρος του “Βαθέως Κράτους” στην Άγκυρα, ο Ρ. Ντενκτάς, και μικρό μέρος της Τ/Κ αντιπολίτευση “ισοφάρισαν” το ζεύγος. Μαζί Κύπρος και Τουρκία στην Ε.Ε.! Αυτό ούτε οι ΗΠΑ το έκαναν δεκτό. Ο ίδιος ο Κ. Πάουλ με καθαρό μυαλό συνέδεσε την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. με τα κριτήρια της Κοπεγχάγης. Η “σύνδεση” απέτυχε και ουδείς σήμερα την επικαλείται.
Δ. Ο Γκιούλ άργησε να πάει στην Αθήνα στην τελετή υπογραφής της διεύρυνσης (16 Απριλίου 2003). Η πολιτική της “μη αναγνώρισης” της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Άγκυρα είναι εν μέρει ασύμφορος για την ίδια. Την εκθέτει σε αντιφάσεις, όπως αυτή του Γκιούλ στην Αθήνα, και προφανώς δεν βοηθά τον Ευρωπαϊκό της δρόμο. Η κίνηση Παπανδρέου για “δίδυμη” σύνοδο των ευρωπαϊκών ΥΠΕΞ σε Καστελλόριζο και Κας της Τουρκίας ήταν ευφυής. Για πρώτη φορά επίσημη Σύνοδος των 25, πάει μερικώς στην Τουρκία, και δείχνει ποιος βλέπει μπροστά και ποιος επιμένει σε παραδοσιακές αντιευρωπαϊκές συμπεριφορές. Έτσι ο Τ. Ερντογάν δοκιμάζει βελτιώσεις (είσοδος κυπρίων στην Τουρκία) και βεβαίως δοκιμάζει αυθεντικές ηλιθιότητες (επίσκεψη Ε/Κ μέσω κατεχομένων στην Τουρκία…).
Ε. Μαζί με το Κυπριακό, η Άγκυρα μέσα στο 2003 σημείωσε μια απρόσμενη ήττα. Η στάση της στον πόλεμο του Ιράκ ήταν έως το τέλος μια στάση που δύσκολα εξηγείται. Η ουσία είναι πως η προνομιακή σχέση Τουρκίας – ΗΠΑ επιδέχεται νέων ερμηνειών. Οι ΗΠΑ κάνουν παιχνίδι μέσω Ιράκ, και η βάση στο Ινσιρλίκ χάνει μέρος από την αξία της. Δεν είναι καθαρό ποιος πήρε αυτήν την απόφαση. Μπορεί οι στρατηγοί, μπορεί ο Ερντογάν. Αυτός που χάνει είναι η Τουρκία, η οποία ζώντας στα πάθη της, δεν κατενόησε τη στρατηγική συμμαχία των ΗΠΑ με του κούρδους στο β. Ιράκ για ανατροπή του Σ. Χουσείν. Έτσι έχασε πόντους η πιο προνομιακή συμμαχία της Τουρκίας.
Οι αναφορές στα πέντε λάθη της τουρκικής διπλωματίας, δεν σημαίνει πως η Τουρκία έπαψε να είναι μια σημαντική περιφερειακή δύναμη χρήσιμη στο δυτικό σύστημα ασφάλειας. Η Τουρκία εξακολουθεί να έχει σημαντικά πλεονεκτήματα, αν και ορισμένα από αυτά τα έχει τραυματίσει με τα δικά της λάθη.
Ο χρόνος θα δείξει πόσο αυτά τα τραύματα θα έχουν περιμετρικό ή ουσιαστικό αντίκρυσμα, προσωρινό ή μονιμότερο χαρακτήρα.
Βέβαιον είναι πως το ψυχρό κλίμα στις σχέσεις Ουάσιγκτον – Άγκυρας δεν έχει ξεπεραστεί. Εξακολουθεί να βασανίζει τις δύο πρωτεύουσες, τουλάχιστον ως προς την έκταση του…