Ταπείνωση σε δύο βάρκες

Μέσα σε ένα κλίμα έντασης, είναι φυσιολογικό να έχει πέραση η συνθηματολογία, η κενολογία, τα σλόγκανς. Η συζήτηση για το ελληνικό ζήτημα ανέδειξε μια νέα ρητορική, που η ανάλυσή της δεν μπορεί να χωρεί στη συγκυρία καθ’ ότι την διαπερνά απολύτως. Η ανάδειξη μιας διαφορετικής ανάλυση των πραγμάτων είναι αναγκαία, η σιωπή πάνω σε μια παρωδία συζήτησης συμβάλλει μόνο στη διαιώνηση ενός δράματος.

Πολύς λόγος γίνεται για την απώλεια της εθνικής κυριαρχίας σε συνθήκες κρίσης. Ωστόσο, με την ένταξη κάθε χώρας στην ΕΕ, η κάθε χώρα εθελούσια εκχωρεί ένα μέρος της κυριαρχίας της στην κοινοτική πολιτική παράδοση. Αν αυτό ενοχλεί, ποια είναι η αντιπρόταση; Η έξοδος από την ΕΕ, ή η υιοθέτηση του αγγλικού μοντέλου; Γιατί δεν λέγεται δημόσια και με σαφήνεια η άλλη προταση; Πάνω σε δύο βάρκες δεν πας μακριά, εκτός και αν η πίσω βάρκα θέλει επιστροφή στην «καθ΄ημάς ανατολή». Αν είναι αυτό, ας το θέσουν ευθέως!
Πολύς λόγος γίνεται για την ανάκτηση της χαμένης αξιοπρέπειας: μια χώρα κατακτά την αξιοπρέπειά της με τα σχέδιά της, με τις επιδόσεις της στην αναπτυξιακή προσπάθεια, με το επίπεδο που θέλει να έχει το εκπαιδευτικό της σύστημα, με τη δυνατότητα που έχει να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να αλλάζει το αναπτυξιακό της πρότυπο, με τις επιδόσεις της στο διεθνή ανταγωνισμό, με τη δυνατότητα να έχει ρόλο και ρόλο στις ευρωπαϊκές εξελίξεις, με το βαθμό εμπέδωσης της αξιοκρατίας στη στελέχωση του δημόσιου βίου, με την οργάνωση του κράτους προνοίας πάνω σε υγιείς συνθήκες, με τη δυνατότητά του κοινωνικού κράτους να έχει υποδομές και χρήματα για τους πιο αδύναμους, με τη δυνατότητά της να προωθεί πολιτικές για τη διαφάνεια, την χρηστή διοίκηση, την ελεγξιμότητα.

Η αξιοπρέπεια δεν είναι μια λέξη για κατανάλωση. Είναι μια βαθειά πολιτική έννοια η οποία κατακτιέται με συνέπεια και επιμονή στις αξίες της ανοικτής κοινωνία, της δικαιοσύνης, της μείωσης των ανισοτήτων. Η αξιοπρέπεια κατακτιέται με την προώθηση της αξιοκρατίας, του εκσυγχρονισμού των θεσμών, της ποιοτικής παιδείας, της πολιτιστικής καλλιέργειας. Η αξιοπρέπεια κατακτιέται με τη συμμετοχή μιας χώρας σε ευρύτερες ενώσεις κρατών και πολιτών, κατακτιέται με το κύρος που αποκτά μια χώρα με το ενδιαφέρον της για τα κοινοτικά πράγματα.
Για παράδειγμα, είναι το σχέδιο και η εξωστρέφεια της ελληνικής διπλωματίας που επέτρεψε στην Αθήνα το 1999 να αλλάξει τους συσχετισμούς και να ανοίξει τη λεωφόρο της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ. Συνεπώς, αν είσαι παίκτης ή παρίας, αν είσαι πρωτοπόρος ή ουραγός αυτό οφείλεται στις δικές σου επιλογές, τις δικές σου αποφάσεις στη μια ή την άλλη συγκυρία.
Πολύς λόγος γίνεται για την «ταπείνωση» ως αποτέλεσμα της αλαζονικής συμπεριφοράς των δανειστών της Ελλάδας. Κάποιος, όμως, που αισθάνεται «ταπεινωμένος» από την συμπεριφορά της ΕΕ, τι θα έπρεπε να νιώθει για την επί δεκαετίες κυριαρχία του πελατειακού κράτους, των διορισμών με βάση τον κομματικό διαχωρισμό (οι κάθε φορά δικοί μας και οι κάθε φορά εχθροί μας), την μετατροπή του κράτος σε μοχλό διαιώνισης μιας κομματικής εξουσίας και την κοινωνία χωρισμένη σε φατριαστικές ομάδες-φρουρούς της υπανάπτυξης; Γιατί δεν νιώθει κάποιος «ταπεινωμένος» για την αδυναμία του κράτους να συλλέγει φόρους ή γιατί δεν αισθάνεται «ταπεινωμένος» γιατί ένα νησί έκανε εμπόριο τα πιστοποιητικά τυφλότητας; Η ταπείνωση δεν προκύπτει από μια στιγμιαία κατάσταση που καταναλώνεται εφάπαξ: όσοι υπηρέτησαν αυτές τις πρακτικές, δεν μπορούν να προσποιούνται τους ταπεινωμένους. Το αντίθετο ακριβώς: είναι στο βάθρο της κριτικής γιατί είναι το αποτέλεσμα που μετρά και αν ρίξεις μια ματιά λ.χ. στην κατάσταση της ανώτατης παιδείας στην Ελλάδα, κατανοείς ποιοι, από ποια θέση και για πόσο διάστημα την μετέτρεψαν σε κατασκευές που συνάδουν με το γενικότερο πολιτικό σκηνικό σήμερα.

Πολύ λόγος γίνεται εσχάτως για την περηφάνεια ως αντίδοτο στην ταπείνωση. Η Ελλάδα, ωστόσο, αμέσως μετά την ένταξη στη ζώνη του ευρώ, είχε ρυθμό ανάπτυξης μεγαλύτερο από εκείνο της ευρωζώνης. Σήμερα είναι στην κατάσταση που όλοι γνωρίζουμε. Δεν ήταν «νομοτελειακό», η Ελλάδα να καταλήξει στα σημερινά αδιέξοδα, όταν η ίδια χώρα παλαιότερα έκανε σημαντικό έργο.

Υπεύθυνη για να λαμβάνει αποφάσεις είναι η εκλεγμένη κυβέρνηση, γιατί είναι σε θέση να αναλύει τους συσχετισμούς και τα δεδομένα μιας συγκυρίας. Συνολικά εκτιμώ ότι κάθε λαός έχει την ευθύνη να διαγράφει τη δική του πορεία, να ερμηνεύει λάθη και παραλείψεις του, να αναθεωρεί την πορεία του, να αντιμετωπίζει δυσκολίες, να αντιμετωπίζει αντίπαλες απόψεις, να κτίζει συμμαχίες. Προσκλήσεις σε έτοιμα γεύματα δεν υπάρχουν. Υπάρχουν στην πράξη όσοι ενδιαφέρονται να προετοιμάσουν το μέλλον τους, αγωνίζονται γι’ αυτό και οργανώνουν την κοινωνία τους για να επιλύσει τα δικά της ζητήματα.