Τί θα γίνει στις 16 Απριλίου;

Ο εκλογολόγος και πρόεδρος της εταιρίας ερευνών A&G Αντιλ Γκιουρ εκτιμά ότι «το «ναι» στη συνταγματική αναθεώριση στην Τουρκία στις 16 Απριλίου θα πάει πάνω από 60%» (ΚΥΠΕ, Α. Ανδρέου, 23/1). Η εκτίμηση του Αντίλ Γκιουρ είναι πως «σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έχει τη στήριξη του 61% του λαού, ενώ τα ποσοστά του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ και του ακροδεξιού ΜΗΡ που στηρίζουν το προεδρικό σύστημα ανέρχονται στο 65%».

Ο Αντίλ Γκιουρ δηλώνει ότι «αν γίνει μια καλή προεκλογική εκστρατεία το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος μπορεί να φτάσει το 60%, ενώ δεν θα είναι έκπληξη για μένα εάν ξεπεράσει το 60%». Το σύνθημα του ΑΚΡ για το δημοψήφισμα θα είναι «αγαπώ την Τουρκία, λέω ναι στο προεδρικό σύστημα».

Για τον εξωτερικό παρατηρητή αυτά τα ποσοστά μοιάζουν υπερβολικά. Ωστόσο, έρευνα γνώμης από τον καθηγητή Hasan Bulent Kahraman στο πανεπιστήμιο Kadir Has  (KHAS) διαφωτίζει πράγματα – στοιχεία από την εφημερίδα «Χουρριέτ», 23/1/17:

«Δύο μεγάλα κοινωνικά ρεύματα αναπτύσσονται σήμερα στην Τουρκία, το πρώτο λαμβάνει 65%, ενώ το δεύτερο 35%. Το ποσοστό του 65% δηλώνει «ευτυχισμένο που ζει στην Τουρκία, βρίσκει τη χώρα του ευρωπαϊκή χώρα, δημοκρατική και μοντέρνα. Το 35% δηλώνει δυστυχισμένο που ζει στην Τουρκία, βρίσκει την Τουρκία μια μη μοντέρνα, μια μεσανατολική χώρα».

Στη δική μου ανάλυση, ποσοστό γύρω από το 50% βρίσκει την πολιτική του ταυτότητα στην  τουρκικού τύπου ισλαμοδημοκρατία, είναι ιδεολογικά συντηρητικό με θρησκευτική έκφραση, και εκφράζεται κυρίως από το ΚΑΔ. Το κόμμα αυτό πιστώνεται από τους περισσότερους τούρκους ότι έβαλε τέλος στην κρατική ανάπτυξη με βάση το κεμαλικό, σοβιετικού τύπου οικονομικό μοντέλο. Το ΚΑΔ ακολούθησε τις κατευθύνσεις που προδιέγραψε ο διεθνούς φήμης οικονομολόγος Κεμάλ Ντερβίς και επέφερε ανάπτυξη με εκτεταμένες αποκρατικοποιήσεις, με κοινωνικές αναφορές στην αλληλεγγύη για τους πιο αδύνατους. Αυτή η αναπτυξιακή διάσταση έφερε την Τουρκία στους G20 και έτσι το ΚΑΔ απέκτησε την πολιτική ηγεμονία για πάνω από μια δεκαετία. Τα τελευταίο διάστημα αυτή η διάσταση έχει υποχωρήσει, η ανάπτυξη συναντά δυσκολίες και το πολιτικό σύστημα όπως εκφράζεται από την κυβέρνηση Γιλντιρίμ γίνεται πιο καχύποπτο και επιθετικό απέναντι στους αντιπάλους του. Η πολιτική κατάσταση επηρεάζει την οικονομία και οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης το υπογραμμίζουν.

Στις 28 Ιανουαρίου 2017 «ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε τα αξιόγραφα του δημοσίου της Τουρκίας στην κατηγορία των «σκουπιδιών». Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor’s εξέπληξε τους επενδυτές, υποβαθμίζοντας την προοπτική της οικονομίας της Τουρκίας σε «αρνητική» από «σταθερή». Αμφότεροι οι οίκοι αξιολόγησης εξέφρασαν ανησυχία για την πολιτική αστάθεια στην Τουρκία μετά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016», (εφ/δα, ο Φιλελεύθερος, 28 Ιανουαρίου 2017).

Παρά την πτώση της οικονομικής επιρροής του ΚΑΔ, το γκάλοπ της A&G δείχνει ότι η πολιτική ηγεμονία του Τ. Ερτογάν διατηρείται. Αυτό έχει την εξήγησή του στη στάση του Ερτογάν κατά τη διάρκεια της απόπειρας  πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016, γεγονός που του προσέδωσε επιπρόσθετη πολιτική επιρροή, ικανή να υπερκαλύπτει τις απώλειες από την σημαντική πτώση του, έως πρόσφατα, αναπτυξιακού του πλεονεκτήματος. Δεν μπορεί, επίσης να υποτιμήσει κανείς την ικανότητα Ερτογάν να θέτει πιεστικά διλήμματα και να πολώνει το κλίμα απέναντι στο συνήθη ηττημένο ηγέτη του ΡΛΚ Κ. Κιλινστάρογλου.

Σταθερά υπογραμμίζω την αδυναμία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, του κεμαλικού, Ρεπουπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, να εκφράσει κάτι εμφανώς διαφορετικό και έτσι να επενδύσει στα λάθη και αδυναμίες της σημερινής κυβέρνησης Γιλντιρίμ. Δεν το πετυχαίνει εξαιτίας της ιστορίας, της ιδεολογίας και του ελλειμματικού προέδρου του. Αυτό επιτρέπει στο ΚΑΔ να καλύπτει τα λάθη του και έτσι μέσα από τη σύγκριση να βγαίνει κερδισμένο ως το κόμμα εκείνο που είναι ικανότερο να διαχειριστεί τις μεγάλες προκλήσεις της ανοικτής οικονομίας και της εσωτερικής μετανάστευσης. Σημειώνω ότι η απομάκρυνση Μπαμπατζιάν από το τιμόνι της οικονομίας, μετά από απαίτηση Ερτογάν, ζημίωσε τη διεθνή εικόνα της οικονομικής πολιτικής που ακολουθεί τώρα η Τουρκία.

Αυτή η εικόνα ερμηνεύει τις τάσεις που ανιχνεύει ο εκλογολόγος Αντιλ Γκιουρ- «ναι» πάνω από 60%, Ταγίπ Ερντογάν με στήριξη του 61% του λαού. Παλαιότερα υπήρχαν σημαντικές επιφυλάξεις για το προεδρικό, γκολικού τύπου σύστημα, ακόμα και μέσα στο ΚΑΔ, καθώς ποσοστό της τάξης του 24% δεν συμπαθούσε την εξέλιξη αυτή, ενώ ιστορικά στελέχη όπως ο Α. Γκιουλ και ο Α. Νταβούτογλου διαφωνούσαν.

Οι επιφυλάξεις έχουν υποχωρήσει (κυρίως) μετά την  απόπειρα πραξικοπήματος και (δευτερευόντως) με την επανέναρξη της στρατιωτικής αναμέτρησης με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα. Η πλειοψηφία κατέληξε σε διαφορετικές εκτιμήσεις σε σχέση με ότι υπήρχε ως πολιτική ατμόσφαιρα πριν 1 ή 2 χρόνια, και τώρα ζητά ισχυρότερο πολιτικό σύστημα, ισχυρότερο πρόεδρο για να αντιμετωπίσει ισχυρότερες προκλήσεις.

Λάρκος Λάρκου