Το μεγάλο στοίχημα της Γενεύης
Τι μπορεί να γίνει στις 9 Ιανουαρίου στη Γενεύη; Ποιο αποτέλεσμα μπορεί να προκύψει; Πρώτα, χρειάζεται να δούμε ορισμένα από τα δεδομένα της συγκυρίας, και μετά να κάνουμε ορισμένες προβλέψεις ή εκτιμήσεις για τη Σύνοδο της Γενεύης.
Δεδομένο πρώτο: παρά την παρέλευση ενάμιση χρόνου διαπραγματεύσεων, και παρά την εντατικοποίησή τους κατά τους τελευταίους μήνες, εξακολουθούν να παραμένουν ανοιχτά πολλά επιμέρους ζητήματα των τεσσάρων κεφαλαίων -οικονομία, ΕΕ, διακυβέρνηση, περιουσιακό. Αν οι δύο ηγέτες καταφέρουν στις συναντήσεις πριν τη Γενεύη να κλείσουν αρκετές από τις «εκκρεμμότητες» στα τέσσερα κεφάλαια, τότε βελτιώνονται οι πιθανότητες για να γίνει η τελική διαπραγμάτευση στις 12 Ιανουαρίου στο ζήτημα της ασφάλειας σε καλύτερο περιβάλλον.
Δεδομένο δεύτερο: οι βασικοί παίκτες κρατούν κλειστά τα χαρτιά τους στο ζήτημα της ασφάλειας, συνεπώς δύσκολο μπορεί κάποιος να προβλέψει την εξέλιξη της συζήτησης. Επί αυτού του κεφαλαίου η Τουρκία φαίνεται ότι έχει μετακινηθεί από το Σύστημα Εγγυήσεων του ’60 συζητώντας κάτι διαφορετικό. Οι τ/κ σε πολύ ψηλά ποσοστά θέλουν ένα είδος «εγγυήσης» από την Τουρκία, όπως δείχνει έρευνα της εταιρείας Γκεζιτζί για λογαριασμό της τ/κ εφημερίδας «Ντιαλόγκ» που δημοσιεύτηκε στις 26 Δεκεμβρίου. Η ε/κ ηγεσία, σύμφωνα με δηλώσεις του προέδρου Αναστασιάδη την 1η Ιανουαρίου στην εφημερίδα «Πολίτης» συζητά μια φόρμουλα ασφαλείας η οποία να αλλάζει ουσιωδώς το σύστημα του ’60 και η οποία να έχει μεταβατικό χαρακτήρα. Δύσκολο να εκτιμήσει κανείς πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, ίσως μόνο ο Ειδικός Απεσταλμένος του ΓΓ του ΟΗΕ Έσπε Ειντε να γνωρίζει επ’ ακριβώς τις προσεγγίσεις και, κατά πόσο, αυτές θα οδηγήσουν σε μια συμφωνημένη, αποδεκτή από τους κύριους παίκτες συμφωνία επί του κεφαλαίου της ασφαλείας.
Η συζήτηση στο εσωτερικό της ελληνοκυπριακής κοινότητας γύρω από το αν και κατά πόσον θα εκπροσωπηθεί η Κυπριακή Δημοκρατία στη Γενεύη είναι, εκ της φύσεώς της, μια παραπλανητική συζήτηση. Οι συνομιλίες είναι διακοινοτικές, συνεπώς το σχήμα της Γενεύης είναι σαφές: οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων, οι τρεις εγγυήτριες από το Σύνταγμα του ’60 δυνάμεις, ο ΟΗΕ και η ΕΕ. Συνολικά επτά. Εάν ολοκληρωθούν επιτυχώς οι συνομιλίες και, εφόσον σε επόμενο χρονικό στάδιο κριθεί αναγκαίο, η Κυπριακή Δημοκρατία θα υπογράψει οτιδήποτε είναι αναγκαίο να υπογράψει στο δικό της νομικό και πολιτικό πλαίσιο. Η διεθνής υπόσταση, αναγνώριση και συνέχεια του κυπριακού κράτους διασφαλίζονται μέσα από την ιδιότητα του μέλους του ΟΗΕ και της Ε.Ε. Η επιπλέον εφικτή θωράκιση είναι η διεθνής αξιοπιστία της ε/κ ηγεσίας ότι καταβάλλει ειλικρινείς προσπάθειες για επίλυση του κυπριακού.
Τα κίνητρα των παικτών θα γείρουν την πλάστιγγα υπέρ της μιας ή της άλλης εξέλιξης. Για την ε/κ πλευρά η αποχώρηση του κατοχικού στρατού, η επιστροφή σημαντικού αριθμού εδάφους υπό ε/κ διοίκηση, η ανάπτυξη σε συνθήκες ελευθερίας παραμένει ο κύριος στόχος. Για τους τ/κ η συμμετοχή στο σύγχρονο κόσμο, η αυτόματη ένταξη στην ΕΕ συνιστά έναν στρατηγικής σημασίας κίνητρο. Για την Τουρκία κίνητρο παραμένει η βελτίωση της εικόνας της με την επίλυση του κυπριακού, το άνοιγμα των ενταξιακών κεφαλαίων που έχει μπλοκάρει η Κύπρος και η συμμετοχή της στις ενεργειακές πολιτικές στην Α. Μεσόγειο. Τα κίνητρα ερμηνεύονται με βάση τον πραγματισμό και την ειδική εξήγηση των συμφερόντων κάθε παίκτη που μπορεί να συμβάλει στην αλλαγή. Αυτά δεν συνιστούν μια ερμηνεία η οποία αυτόματα δίνει τις λύσεις. Συχνά δευτερεύουσας σημασίας στοιχεία όπως το γόητρο, οι εσωτερικές ισορροπίες, τα πρόσωπα και οι αντιδράσεις της κάθε διαφορετικής αντιπολίτευσης, παίζουν καταλυτικό ρόλο και διαμορφώνουν αποφάσεις. Στις 12 Ιανουαρίου θα γνωρίζουμε πόσο τα κεντρικά και πόσο τα δευτερεύοντα στοιχεία θα καθορίσουν το τελικό αποτέλεσμα.
Κλειδί για το συνολικό αποτέλεσμα παραμένει το ζήτημα της επιστροφής της Μόρφου υπό ε/κ διοίκηση, καθώς αποτελεί κεντρικό στόχο της διαπραγμάτευσης που διεξάγει ο πρόεδρος Αναστασιάδης -όχι κάτι λιγότερο από τον χάρτη Ανάν, συν 1 ή 2 εθνικά πάρκα κάτω από ομοσπονδιακή διοίκηση, συν καλύτερη ισορροπία στις ακτογραμμές. Για την τ/κ πλευρά και ειδικότερα για τον τ/κ ηγέτη Μ. Ακιντζί, κεντρικό ζήτημα συνιστά αυτό της εκ περιτροπής προεδρίας με στάθμιση της ψήφου σύμφωνα με τις συγκλίσεις Χριστόφια-Ταλάτ.
Σε περίπτωση που σημειωθεί εκτεταμένη πρόοδος, χωρίς, ωστόσο, να επιτευχθεί συνολική συμφωνία, έως τις 12 Ιανουαρίου, δεν αποκλείεται να οργανωθεί μια δεύτερη διάσκεψη στη Γενεύη, η οποία, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, μπορεί να οδηγήσει σε συμφωνία μέσα στο Φεβρουάριο.
Η επίλυση του κυπριακού είναι ώριμο αίτημα της πλειοψηφίας των κυπρίων, συνεπώς στόχος επιβάλλεται να είναι η θετική κατάληξη των συνομιλιών και η επίτευξη συμφωνίας επίλυσης με βάση τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Το κυπριακό αφορά τον κάθε ένα πολίτη, συνεπώς η διπλωματία των μαζικών φορέων χρειάζεται να αποδείξει ότι διεκδικεί μια διαφορετική πορεία. Η διαδικασία επίλυσης για να φτάσει σε συνολικά θετικό αποτελέσματα, θέλει ενεργούς πολίτες, που να στηρίζουν με συγκεκριμένο τρόπο τη διαπραγματευτική διαδικασία και την ένταξη της συνολικής Κύπρου στον κόσμο της ελευθερίας, της ασφάλειας και της ανάπτυξης μέσα στο ευρωπαϊκό περιβάλλον.
Λάρκος Λάρκου