Το Πατριαρχείο μετά την 3η Οκτωβρίου
Τα ζητήματα γύρω από το Πατριαρχείο Κων/πόλεως έχουν μπει σε μια καινούρια σελίδα μετά τις 3 Οκτωβρίου 2005, ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών συνομιλιών της Τουρκίας με την ΕΕ. Το σημαντικότερο σημείο είναι η γενική ατμόσφαιρα που δημιουργείται και επιβάλλει στην Άγκυρα νέες ευθύνες σε σχέση με το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην τουρκική επικράτεια. Η επιτήρηση που ασκεί η ΕΕ μέσω των θεσμικών της οργάνων είναι μια πρόοδος. Γι αυτό η Επιτροπή στις 9 Νοεμβρίου 2005 με την Έκθεσή της εξειδικεύει τις κατευθύνσεις της 3ης Οκτωβρίου 2005 ως εξής:
1 Η Έκθεση καταγράφει τις δύσκολες συνθήκες μέσα στις οποίες λειτουργούν οι μη μουσουλμανικές θρησκευτικές κοινότητες στην Τουρκία, και εισηγείται την απόκτηση νομικής προσωπικότητας από αυτές έτσι ώστε να λειτουργούν σε συνθήκες ελευθερίας όπως η αστική χρήση των περιουσιακών δικαιωμάτων των πολιτών που ανήκουν σε αυτές..
2 Ευθυγράμμιση της λειτουργίας της Γενικής Διεύθυνσης Βακουφίων με την πιο πάνω εισήγηση.
3 Ειδική αναφορά στην απαγόρευση από τις τουρκικές αρχές της χρήσης του εκκλησιαστικού τίτλου του Οικουμενικού Πατριάρχη- οι τουρκικές αρχές ενοχλούνται από τη λέξη «οικουμενικός».
4 Καταγράφεται ως ευρωπαϊκή θέση το αίτημα για επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
5 Καταγράφεται το γεγονός των τρομοκρατικών επιθέσεων από ομάδες «Γκρίζων Λύκων» κατά του Πατριαρχείου.
Τα πέντε πιο πάνω σημεία οδηγούν στο ουσιώδες: για δεκαετίες το Πατριαρχείο ζούσε σε κλοιό απομόνωσης. Το βαθύ κράτος , οι διεθνείς σχέσεις , και οι ελληνικές αντιδράσεις δεν ήταν σε θέση να αλλάξουν μια γενικότερη συγκυρία για να αμβλύνουν ή να δώσουν ευκαιρίες ελεύθερης δράσης στο Πατριαρχείο. Σήμερα οι ελληνικές θέσεις για απρόσκοπτη λειτουργία του Πατριαρχείου καταγράφονται ως ευρωπαϊκές, και μέσα από την Έκθεση της Επιτροπής είναι κοινές θέσεις των 25, είναι μέρος των προαπαιτουμένων της τουρκικής υποψηφιότητας και μάλιστα στα βραχυπρόθεσμα κριτήρια( υλοποίησή τους τα επόμενα 1-2 χρόνια). Το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε απόλυτη ταύτιση με την πορεία του ελληνισμού της Κ/πολης, έζησε για δεκαετίες το μοναχικό δρόμο του σε συνθήκες τρομοκρατίας και πιο πίσω σε συνθήκες πογκρόμ (1955, 1964,1974 ). Η διαδρομή αυτή υπήρξε και η αιτία για τη σταδιακή πορεία συρρίκνωσης του εκεί ελληνισμού, για να είναι σήμερα μια ενότητα ελλήνων κυρίως δεμένη με ιστορικές μνήμες. Εκτιμώ ότι οι εξελίξεις μετά την 9η Νοεμβρίου δίνουν νέα ποσότητα ευκαιριών στο Πατριαρχείο να δουλέψει με νέα υλικά, αυτά που του παρέχει η ευρωπαϊκή ομπρέλα στην παρουσία του σε μια χώρα που θέλει να προχωρήσει προς την ΕΕ. Τα παιχνίδια με τους Γκρίζους Λύκους δεν θα πάψουν επειδή η Επιτροπή έδωσε τις κατευθύνσεις της, ούτε προφανώς τα πράγματα θα γίνουν σε μια νύχτα ιδανικά. Κοιτάξτε όμως τη διαδρομή της ιστορίας: η ελληνική μοναξιά έγινε ευρωπαϊκή πολιτική, συνεπώς γίνεται πιο ισχυρή, αποκτά ευρωπαϊκή ασφάλεια και εγγυήσεις, γεγονός που προσθέτει νέες ευθύνες στην Άγκυρα. Ήδη ο τούρκος ΥΠΕΞ Α.Γκιουλ αντέδρασε στα κείμενα της 9ης Νοεμβρίου λέγοντας ότι «μπορεί να μην συμφωνήσουμε σε όλα τα σημεία που περιλαμβάνονται στα κείμενα αυτά. Μπορεί να υπάρχουν κάποια ευαίσθητα ζητήματα για τα οποία η χώρα μου θα διατυπώσει τις σχετικές ανησυχίες της κατά τη διάρκεια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων» (10/11/2005).
Αυτό δείχνει το πως θα προχωρήσουν από εδώ και πέρα τα πράγματα (δυσκολίες, διάλογος, «ευαίσθητα» ζητήματα). Μετρά, όμως, η γνώμη της Επιτροπής. Αυτή κρίνει τα ευαίσθητα ζητήματα και το Πατριαρχείο Κ/πολης έχει ισχυρές συμμαχίες. Στα θέματα που αφορούν την απρόσκοπτη λειτουργία του Πατριαρχείου οι ομογενειακές οργανώσεις στις ΗΠΑ έχουν διαμορφώσει συμμαχίες και αυτό είναι χρήσιμο. Μετρά επίσης η σημαντική προσωπικότητα του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου η οποία με το πνευματικό του βεληνεκές επηρεάζει εξελίξεις και δημιουργεί νέο κύρος στο διεθνές πεδίο. Η παρουσία μιας φυσιογνωμίας με οικουμενικό κύρος όπως αυτή του Βαρθολομαίου, οι καλά υπολογισμένες παρεμβάσεις του στα θέματα των σχέσεων του Πατριαρχείου με το τουρκικό κράτος, και η συνεπής υποστήριξη του στον ευρωπαϊκό δρόμο της Τουρκίας έχουν μεγιστοποιήσει τις δυνατότητές να ακούγεται πιο δυνατά η φωνή του.