Τουρκία: δύο κόσμοι, ένας ναύαρχος…

Ο Τ. Ερτογάν γνωρίζει να θέτει διλήμματα-και κατά κανόνα- τα κερδίζει. Ο πρόεδρος της τουρκικής εθνοσυνέλευσης Μ. Σεντόπ μίλησε για την Συνθήκη του Μοντρέ που διέπει τη λειτουργεία στα Στενά του Βοσπόρου. Από κανένα σημείο της δήλωσής του δεν προέκυπτε ότι έθετε θέμα αναθεώρησής της. Αμέσως μετά 104 ναύαρχοι εξέφρασαν δυσφορία για το σενάριο εξόδου της Τουρκίας από αυτήν. Το δώρο ήταν αναπάντεχο: ο Τ. Ερτογάν και ολόκληρη η ηγεσία του ΚΑΔ ταύτισε τους 104 με την μνήμη που συνοδεύει την διαδρομή της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το ΡΛΚ «ταυτόσημο» με παρεμβάσεις στρατιωτικών στην πολιτική ζωή, βελούδινα ή κανονικά πραξικοπήματα, όλα εν ονόματι του Κεμαλισμού. Όλα μέρος μιας ασταμάτητης μάχης ανάμεσα σε ΚΑΔ και ΡΛΚ για την κυριαρχία στην πολιτική ζωή της χώρας αυτής. Πού γέρνει τώρα το εκκρεμές;

Α.  Το ΡΛΚ δεν έχει τα φόντα να κτίσει εναλλακτικό σενάριο απέναντι στην κυριαρχία Ερτογάν. Ο Κ. Κιλινστάρογλου δεν πείθει, χάνει όλες τις μάχες από την εκλογή του στην ηγεσία του κόμματος αυτού μέχρι σήμερα. Γιατί παραμένει στην ηγεσία τότε; Άγνωστον, ίσως ο τρόπος που μεταχείστηκε τον εφάπαξ προεδρικό υποψήφίο του  ΡΛΚ Μ. Ιντζέ να δείχνει ότι η καρέκλα του Κιλινστάρογλου είναι φτιαγμένη για συνεπή ηγέτη της ελάσσονος αντιπολίτευσης…

Β. Στην σκληρή μάχη για την εξουσία ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες παρατάξεις με τις δύο μεγάλες συμμαχίες (Λαϊκή με ΚΑΔ και ΚΕΔ και Εθνική Συμμαχία με ΡΛΚ και λοιπές δυνάμεις) οι συσχετισμοί δείχνουν προβάδισμα στην Λαϊκή. Ο Τ. Ερτογάν κάνει ασφυκτικό πρέσσιγκ στην αντιπολίτευση, δεν της αφήνει πεδίο να κτίσει συμμαχίες ή να αναπτύξει τη δική της αντίληψη για την πολιτική ηγεμονία. Παράδειγμα η υπόθεση με προεδρικό σύστημα που λειτουργεί από το 2017 με πρωτοβουλία του ΚΑΔ- νέο σύνταγμα χωρίς πρωθυπουργό, με ώθηση στα προεδρικά διατάγματα, με λιγότερο κοινοβουλευτικό έλεγχο. Ήταν μια εμφανώς  λανθασμένη πρωτοβουλία, έκανε το σύστημα πιο συγκεντρωτικό και με λιγότερα αντίβαρα. Η τάση σήμερα είναι η εκ νέου αναθεώρησή του και ως προς αυτό η αντιπολίτευση του ΡΛΚ το θέτει στην ατζέντα και αναμένει οφέλη. Τι κάνει το ΚΑΔ για να θολώσει την πρωτοβουλία ΡΛΚ; Ζητά και εκείνο αναθεώρηση του συντάγματος χωρίς όμως να λέει προς ποιαν κατεύθυνση. Έτσι ένα   αίτημα με απήχηση στην κοινή γνώμη έχει πλέον δύο με τρεις «αναδόχους»! Στις 24/3 /21 ο Τ. Ερντογάν ανακοίνωσε σε συνέδριο του ΚΑΔ πως «το κείμενο νέου Συντάγματος θα παρουσιασθεί για δημόσια διαβούλευση τον επόμενο χρόνο»

Γ. Η οικονομία ανεβάζει και κατεβάζει κυβερνήσεις. Η χρυσή εποχή της ανάπτυξης αλά ΚΑΔ, με συνταγή Κεμάλ Ντερβίς και εκτέλεση Αλί Μπαμπατζιάν έφερε την Τουρκία από τις θυρίδες του ΔΝΤ στο κλαμπ των G20. Έκτοτε πράγματα άλλαξαν: οι κινέζικοι ρυθμοί ανάπτυξης μειώθηκαν-και βέβαια δεν έχει την ευθύνη γι’ αυτό μόνο η πανδημία. Η επιλογή Ερτογάν να διορίσει τον παντελώς ακατάλληλο για τη δουλειά αυτή γαμπρό του, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, να διοικήσει την τουρκική οικονομία απεδείχθη κάτι πέρα από ζημιογόνα. Το επενδυτικό κλίμα χάλασε, η υπόθεση με τα επιτόκια μείωσε την διεθνή απήχηση της τουρκικής οικονομίας και μόνο η κινητοποίηση στελεχών μέσα στο ΚΑΔ οδήγησε στην αποπομπή Αλμπαϊράκ -και μετρίασε συνέπειες. Με την αποπομπή του έγινε στροφή σε νέο κύκλο αποκρατικοποιήσεων, αλλά η οικονομία δεν επανέρχεται στα παλαιότερα επίπεδα με το πάτημα ενός κουμπιού. Διάφοροι παράγοντες συντελούν στην μετ’ εμποδίων επανεκκίνηση της τουρκικής οικονομίας: κακές επιδόσεις στο κράτος δικαίου, παρεμβάσεις στο σύστημα απονομής της δικαιοσύνης, και βέβαια το έως πρόσφατα συγκρουσιακό κλίμα με ΕΕ.

Δ. Στις 31/3 ο ΥΠΕΞ της ΕΕ Ζοζέπ  Μπορέλ στο μπλοκ του συνέδεσε τις οικονομικές σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας με τις γενικότερες ευρωπαϊκές φιλοδοξίες. Έγραψε πως «η ΕΕ έχει στρατηγικό συμφέρον στην ανάπτυξη της συνεργασίας και μιας αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Η οικονομία συνιστά μιαν από τις πιο σημαντικές περιοχές συνεργασίας. Οι εξαγωγές της Τουρκίας στην ΕΕ φτάνουν τα 69.8 δις ευρώ, ενώ η Τουρκία λαμβάνει 58.5 δις ευρώ «απ΄ευθείας επενδύσεις» (FDI) από χώρες-μέλη της ΕΕ».

Η κριτική Μπορέλ για την εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία αφορά κυρίως «τα δημοκρατικά στάνταρτς, τα οποία  παραμένουν σημείο-κλειδί, όχι μόνο για την ΕΕ, αλλά και το λαό της Τουρκίας. Είναι καιρός να ξεπεράσουμε τις διαφορές με παραγωγικό τρόπο-κτίζοντας γέφυρες. Η Τουρκία είναι μια σημαντική περιφερειακή δύναμη και το ιστορικό της πεπρωμένο είναι να ενωθεί με την υπόλοιπη Ευρώπη σε ένα μοναδικό project ειρήνης, το οποίο κτίζουμε κάτω από το banner της ΕΕ»

Ε. Ο Ζ. Μπορέλ θέτει τις βάσεις μιας ανανεωμένης σχέσης ΕΕ-Τουρκίας, γεγονός με ιδιαίτερη σημασία για την Κύπρο και τη γύρω περιοχή. Η παλαιότερη σχέση (δεκαετία του 90) επέτρεψε να γίνουν οι κατάλληλοι χειρισμοί και συμβιβασμοί, για να βγει πάνω στο βαγόνι της προσχώρησης (1995, 1999) και τελικά να ενταχθεί στην ΕΕ-2004. Πετύχε το εγχείρημα γιατί έγινε διασύνδεση της προόδου στις Ευρωτουρκικές σχέσεις με «κάτι σημαντικό» στην Κύπρο. Όταν προωθούσαν τις σχέσεις τους οι ελέφαντες (ΕΕ-Τουρκία), η Κύπρος υλοποιώνας την στρατηγική Κρανιδιώτη έκανε τις κατάλληλες διασυνδέσεις και έπαιρνε το κατάλληλο αντάλλαγμα στην πιο κατάλληλη στιγμή. Αυτή η «στιγμή» επανέρχεται σε νέα συσκευασία. Ο Μπορέλ έδωσε το δημόσιο εναρκτήριο λάκτισμα. Αλλά το ζήτημα είναι εάν τώρα υπάρχουν παίκτες ικανοί και πρόθυμοι να δημιουργήσουν μιαν ευκαιρία.

Λάρκος Λάρκου