Τρεις δρόμοι για την Τουρκία

Οι εξελίξεις στην Τουρκία αποκτούν ολοένα και πιο αντιφατικό χαρακτήρα. Δύο αντίθετες έννοιες δεν χωρούν στην ίδια πρακτική: από μια η αναγκαία έρευνα και οι συλλήψεις που συνδέονται με το πραξικόπημα και, από την άλλη, μαζικές, αναιτιολόγητες, συλλήψεις και απολύσεις πολιτών που δεν έχουν καμμιά σχέση με το πραξικόπημα, χωρίς τήρηση των κανόνων της δίκαιης έρευνας ή σύλληψης. Είναι άλλο ζήτημα αν ένας αξιωματικός έλαβε μέρος στο αποτυχημένο πραξικόπημα και, άλλο, αν κάποιος έχει φιλικά αισθήματα στις όποιες δοξασίες έχει ο Γκιουλέν. Το πρώτο ερευνάται, το δεύτερο είναι ατομικό δικαίωμα!

Όπως διαμορφώνεται η κατάσταση στη σημερινή Τουρκία, το Κόμμα Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης (ΚΑΔ) και ο Τ. Ερτογάν, έχουν μπροστά τους τρεις επιλογές:

Α. Το ΚΑΔ να ανασυγκροτηθεί, να διευρύνει το πολιτικό του βάρος με την (επαν)είσοδο του Α. Γκιουλ και Α. Νταβούτογλου στο παιχνίδι. Οι δύο, διαθέτουν ευρύτερο, πέρα από το ΚΑΔ, εκτόπισμα, ιδιαίτερα ο Γκιουλ. Στην κρίσιμη στιγμή της εκδήλωσης του πραξικοπήματος, στήριξαν το ΚΑΔ, και, αν αυτό αποτελεί βαρόμετρο για τη συνέχεια, θα δούμε τις αποφάσεις της Κεντρικής του Επιτροπής. Μέρος του ανοίγματος συνιστά και η αναθεώρηση της πολιτικής Ερτογάν για το Προεδρικό σύστημα, πρόταση την οποία οι δύο δεν υιοθετούσαν, πιο ανοικτά ο Γκιουλ, πιο διακριτικά ο Νταβούτογλου. Ο Τ. Ερτογάν μίλησε στο «Αλ Τζαζίρα» στις 20 Ιουλίου και, μεταξύ άλλων, υπογράμμισε ότι «θα παραμείνουμε μέσα στα πλαίσια του κοινοβουλευτικού συστήματος. Ποτέ δεν θα φύγουμε από αυτό». Είναι πολύ πρόωρο να λεχθεί αν αυτό σημαίνει αναθεώρηση ή εγκατάλειψη της μάχης για το «προεδρικό σύστημα», αλλά πάντως μπορεί να εικάσει κανείς ότι οι εξελίξεις της 15ης Ιουλίου προσφέρουν μια ευκαιρία για να απαγκιστρωθεί από κάτι που οι αριθμοί και οι συσχετισμοί δεν ευνοούν.

Β. Άνοιγμα στην αντιπολίτευση, κυρίως στον Α. Κιλινζτάρογλου και το Ρεπουπλικανικό Λαϊκό Κόμμα του. Κατά έναν τρόπο, ο Α. Κιλινζτάρογλου παρουσίασε έναν διαφορετικό χαρακτήρα στις ημέρες της κρίσης. Στήριξε ανοικτά, με δηλώσεις και συγκεντρώσεις τη δημοκρατική διαδικασία, οι κινήσεις του έδειξαν εγκυρότητα, χωρίς μικροπολιτική διάθεση. Αν αυτό βοηθήσει στο να σπάσει ο φαύλος κύκλος της απίστευτης πόλωσης ανάμεσα στο ΚΑΔ και το ΡΛΚ, ανάμεσα στον Ερτογάν και τον Α. Κιλινζτάρογλου, θα το δούμε πολύ σύντομα. Βέβαιο είναι ότι ο δεύτερος θα πληρώσει πρόστιμο στον πρώτο, μετά από δικαστική απόφαση για δηλώσεις που κατά το δικαστήριο συνιστούν «προσβολή» του προέδρου. Μια ακόμα επιζήμια απόφαση βασισμένη σε άρθρο 299 του ποινικού κώδικα, ένα άρθρο το οποίο προκαλεί αντιδράσεις τόσο εντός όσο και εκτός Τουρκίας. Γι’ αυτό το λόγο δικαστήριο στην Κ/πολη, τον περασμένο Απρίλη, αποφάσισε να απευθυνθεί στο συνταγματικό δικαστήριο της Τουρκίας, με αίτημα την ακύρωση του άρθρου, με το επιχείρημα ότι «παραβιάζει την αρχή της ισότητας, κατοχυρωμένης από το σύνταγμα της χώρας».

Γ. Να συνεχίσει αυτά τα οποία σήμερα κάνει, ενέργειες με έμφαση στην καταστολή, στις συνθήκες έκτακτης ανάγκης, κυνήγι κάθε είδους σε ότι θεωρείται ή εμφανίζεται ως «γκιουλενικό». Από τη θεμιτή αντίδραση που συνδέεται με την δίωξη όσων προσπάθησαν να ανατρέψουν την εκλεγμένη κυβέρνηση, μέχρι τις χιλιάδες συλλήψεις, απολύσεις ή αναστολές εργασίας, η απόσταση είναι πολύ μεγάλη. Αυτή η κατάσταση πλήττει την πολυφωνία, τις αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται το κράτος δικαίου και βεβαίως πλήττει ευθέως την τουρκική οικονομία. Ήδη ο οίκος αξιολόγησης, Standart and Poor’ s υποβάθμισε το τουρκικό αξιόχρεο από «BB+» σε «BB» στις 20 Ιουλίου με αρνητική πρόβλεψη μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στις 15 Ιουλίου. Ο τουρισμός ήδη έχει υποστεί σοβαρά πλήγματα από τις κυρώσεις της Μόσχας και τα τρομοκρατικά κτυπήματα. Αυτή η κατάσταση, η οποία προφανώς θα διαρκέσει μήνες, θα οδηγήσει σε καίριο πλήγμα κατά της οικονομίας, δηλαδή του παράγοντα εκείνου που συνετέλεσε στη διατήρηση της πολιτικής ηγεμονίας του ΚΑΔ για πάνω από δεκατρία χρόνια. Αν η κατάσταση της οικονομίας συμβάλει στην αλλαγή των συσχετισμών ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα, με πολιτικά κέρδη στο ΡΛΚ, θα το δείξει ο χρόνος. Βέβαιο είναι ότι αν το ΡΛΚ διέθετε έναν ηγέτη με άλλα εξωτερικά χαρακτηριστικά και με σύγχρονο λόγο, αυτό που συμβαίνει σήμερα θα μπορούσε να συμβάλει στην αλλαγή των όρων διεξαγωγής του πολιτικού παιχνιδιού-ένα είδος game changer. Αυτές οι αδύνατες πλευρές του ΡΛΚ, συμβάλλουν στη διεξαγωγή ενός πολιτικού παιχνιδιού με «όρους Ερτογάν», (με ποδοσφαιρικούς όρους «μονότερμα»), ενώ η τουρκική κοινωνία χρειάζεται κάτι σημαντικότερο. Χρειάζεται δύο μεγάλα, ανταγωνιστικά κόμματα εξουσίας, ικανά να δώσουν λύσεις σε κοινές προκλήσεις, όπως τα ζητήματα που συνδέονται με την ανάπτυξη, τις θέσεις εργασίας, το κράτος δικαίου, την ΕΕ με επίλυση του κυπριακού, το συμβιβασμό στο κουρδικό, τις φιλικές σχέσεις με γειτονικά κράτη.