Τρία σενάρια σε μια ΑΟΖ
Στις 24 Μαϊου 2017 ο εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΕΞ Χουσεϊν Μουφτούογλου κάλεσε «την ε/κ πλευρά να σταματήσει να συμπεριφέρεται σαν να είναι ο μοναδικός ιδιοκτήτης του φυσικού αερίου στο νησί και να διακόψει τις δραστηριότητες υδρογονανθράκων. Αναμένουμε να σταματήσουν να συμπεριφέρονται σαν να είναι οι μοναδικοί ιδιοκτήτες του φυσικού αερίου του νησιού και να διακόψουν τις δραστηριότητες υδρογονανθράκων οι οποίες μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την περιεκτική λύση του κυπριακού όπως είδαμε και τα προηγούμενα χρόνια. Υπενθυμίζουμε για άλλη μια φορά με αυτή την αφορμή ότι η Τουρκία θά λάβει κάθε μέτρο για την διαφύλαξη των συμφερόντων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και των δικαιωμάτων των τ/κ».
Στις 20 Μαρτίου 2018 ο Τ. Ερτογάν δήλωσε τα εξής: «διαθέτουμε ένα από τα μεγαλύτερα γεωτρύπανα στον κόσμο 36 μέτρων μήκους. Σύντομα το γεωτρύπανο μας θα βρίσκεται καθ` οδόν προς τη Μεσόγειο για να πραγματοποιήσει την πρώτη εξόρυξη. Ελπίζω ότι η καθαρή στάση μας να έχει δώσει το κατάλληλο μάθημα σε εκείνους που πραγματοποιούν εργασίες εξόρυξης εναντίον της Τουρκίας παρά τις αντιρρήσεις της. Κανείς δεν μπορεί να παραβιάσει τα δικαιώματα των τ/κ. Η Τουρκία δεν θα κάνει καμιά υποχώρηση στο θέμα του διαμοιρασμού του φυσικού αερίου. Οι Ε/κ και οι Τ/κ πρέπει να κάνουν βήματα μαζί ιδρύοντας μια επιτροπή για τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων στην Ανατολική Μεσόγειο… Γι’ αυτό και η επιτροπή που θα συσταθεί θα κάνει εκεί όλες τις αναγκαίες γεωτρήσεις μαζί. Ό,τι και να βγει από εκεί θα πάρει αυτό που δικαιούται ανάλογα με τον πληθυσμό της η νότια Κύπρος και η βόρεια Κύπρος. Σε αυτό δεν κάνουμε ούτε την παραμικρή υποχώρηση. Θέλω να γνωρίζουν όλοι ότι θα δείξουμε την ίδια αποφασιστικότητα για την προστασία των δικαιωμάτων της χώρας μας και της ‘τδβκ’ επί των πηγών των υδρογονανθράκων στην Μεσόγειο. Θα δουν όλοι και θα το υπομείνουν αυτό που προστάζει το διεθνές δίκαιο στις ΑΟΖ»
Την ίδια ημέρα ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου είπε:
«Για τους υδρογονάνθρακες «η ‘τδβκ’ και ο τ/κ λαός» έχουν δικαιώματα στα αποθέματα γύρω από το νησί και αυτό το δικαίωμα πρέπει να τεθεί υπό εγγύηση. Συζητήσαμε για το τι μπορεί να κάνει η «νότιος Κύπρος», στο θέμα των μονομερών εργασιών για τους υδρογονάνθρακες και από δω και πέρα με ποιες παραμέτρους θα γίνει η συζήτηση. Θέλουμε για άλλη μια φορά να τονίσουμε ότι δεν θα επιτρέψουμε αυτού του είδους τις μονομερείς εργασίες της ε/κ πλευράς».
Οι δηλώσεις χρειάζονται ανάλυση, και μια ανάλυση οδηγεί στη διαμόρφωση τριών σεναρίων για την πολιτική που μπορεί να ακολουθήσει η Λευκωσία:
Α. Η Λευκωσία αγνοεί τις πιο πάνω δηλώσεις και προχωρεί σύμφωνα με τα πλάνα που έχουν ανακοινωθεί, ενασκώντας τα κυριαρχικά της δικαιώματα όπως το έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη. Ταυτόχρονα αναλαμβάνει νέες πρωτοβουλίες να καταγγγείλει τις τουρκικές απόψεις σε διεθνή φόρα και να αποκτήσει έτσι μια σειρά από δημόσιες δηλώσεις ή ψηφίσματα υπέρ της.
Β. Η Λευκωσία περιορίζει τις φιλοδοξίες της σε έρευνες ή και εξορύξεις που βρίσκονται, κυρίως, στα νότια του νησιού, ή γενικά, σε θαλάσσιες περιοχές που δεν αμφισβητεί η Τουρκία. Με τον τρόπο αυτό μετριάζει τις εντάσεις και αποφεύγει για κάποιο χρονικό διάστημα μιαν «μετωπική» αντιπαράθεση με την τουρκική εξωτερική πολιτική.
Γ. Η Λευκωσία ανατρέπει το σκηνικό της έντασης και επαναφέρει στο προσκήνιο το σχήμα «συνολική επίλυση του κυπριακού, ανοικτές διαδικασίες για αξιοποίηση του φυσικού αερίου».
Αυτή τη στιγμή το σκηνικό είναι ιδιαιτέρως ρευστό. Ωστόσο, τα πλεονεκτήματα ή τα μειονεκτήματα κάθε σεναρίου είναι αρκούντως γνωστά. Η συνέχιση του ερευνητικού προγράμματος ως να μην τρέχει τίποτε, εμπεριέχει τον κίνδυνο μιας νέας παρεμπόδισης με στρατιωτικά μέσα όπως έγινε στο θαλάσσιο τεμάχιο 3 στις 9 Φεβρουαρίου, ανοικτά του Κάβο Γκρέκο. Επιπρόσθετα το ερευνητικό πρόγραμμα ή οι εξορύξεις πραγματοποιούνται από μεγάλες, ξένες εταιρείες οι οποίες έχουν τη δική τους ατζέντα και τις δικές τους προτεραιότητες, όπως βεβαιώνει η αποχώρηση του ερευνητικού σκάφους της ΕΝΙ από την κυπριακή ΑΟΖ μετά το μπλοκάρισμα πλοίου της από τουρκικά πολεμικά πλοία.
Το δεύτερο σενάριο συνιστά μια κίνηση προς τα πίσω, η οποία ουσιαστικά περικλείει τον κίνδυνο μιας de facto διαίρεσης της ΑΟΖ, σε μια στα νότια παράλια με σχετική ελευθερία κινήσεων για τη Λευκωσία και σε μια με αποχή ερευνών στα υπόλοιπα θαλάσσια τεμάχια που βρίσκονται μέσα σε σκηνικό αμφισβήτησης. Σε αυτό το ενδεχόμενο, η τ/κ ηγεσία θα θεωρήσει ότι μπορεί να διεκδικήσει μονομερώς ένα τμήμα τους με αναφορές στο Σύνταγμα του 1960 και αυτή η επίκληση θα δώσει λαβή σε επιχειρήματα που ήδη επικαλείται η Τουρκία όπως βεβαιώνουν οι πιο πάνω δηλώσεις Ερτογάν, Τσαβούσογλου και Μουφτούογλου.
Το τρίτο σενάριο είναι το μόνο ρεαλιστικό, πάνω στο οποίο μπορεί κάποιος να δουλέψει με καθαρή σκέψη, εφικτές λύσεις, σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι συγκλίσεις που έχουν επιτύχει ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης και ο τ/κ ηγέτης Μ. Ακιντζί αποτελούν ότι καλύτερο έχει επιτευχθεί και για τα δύο μέρη μετά την εισβολή. Αξιοποίησαν συγκλίσεις από το πακέτο Χριστόφια-Ταλάτ και, βεβαίως, πρόσθεσαν σημαντικές και καινοτόμες λύσεις με τη δική τους υπογραφή.
Οι συγκλίσεις μπορεί να οδηγήσουν σε αμοιβαίως αποδεκτή λύση και αυτή με τη σειρά της θα απελευθερώσει τις διαδικασίες για την απρόσκοπτη αξιοποίηση του φυσικού αερίου. Επί αυτού έχουν επιτευχθεί ιδιαιτέρως σημαντικές συγκλίσεις, τόσο για τον τρόπο αξιοποίησης των εσόδων από το φυσικό αέριο (κατάθεση των εσόδων στην ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα) όσο και του τρόπου κατανομής τους στις δύο πολιτείες ανάλογα με τις ανάγκες τους στη βάση του 85% στην ε/κ πολιτεία με 15% στην τ/κ. Η πρόνοια αυτή προφανώς δεν ισχύει στο κενό, έχει νόημα μόνο αν έχουμε επίλυση.
Χρειάζεται μια ψύχραιμη εκτίμηση των δεδομένων και αποφάσεις με μόνο κριτήριο το μακροπρόθεσμο συμφέρον όλης της Κύπρου. Βλέπω ότι απουσιάζει η αίσθηση του επείγοντος, αλλά αυτό είναι που μάς λείπει. Επείγουσες αποφάσεις, από γενναίες ηγεσίες που να υπηρετούν τα συμφέροντα μιας ενωμένης, ισχυρής Κύπρου.
Λάρκος Λάρκου