Τρίπτυχο πάνω από το Αιγαίο

«Η σκέψη που με συνοδεύει σε αυτό το ταξίδι είναι ότι, αν το 1923, την επαύριο ενός σκληρού πολέμου με τεράστιες απώλειες και για τις δύο πλευρές, η Ελλάδα και η Τουρκία κατόρθωσαν να γεφυρώσουν τις διαφορές τους, τότε και εμείς, υπό ασυγκρίτως καλύτερες συνθήκες, οφείλουμε να βαδίσουμε με ειλικρίνεια το δρόμο της ειρηνικής συνεργασίας τηρώντας τις αρχές και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου»

Γ. Γεραπετρίτης, ΥΠΕΞ Ελλάδας, άρθρο στην εφ/δα Milliyet με τίτλο «Μήνυμα Φιλίας» 4/9

Οι Ε/Τ σχέσεις αλλάζουν σελίδα. Χθες Γεραπετρίτης- Φιντάν. Οδικός χάρτης σε τρία επίπεδα:

Πρώτον, πολιτικός διάλογος, έναρξη με ευθύνη της ΥΦΥΠΕΞ  της Ελλάδας Αλ. Παπαδοπούλου στις 16/10.

Δεύτερον, εφαρμογή και ενίσχυση ΜΟΕ.

Τρίτον, θετική ατζέντα σε τομείς όπως επενδύσεις, γεωργία,  τουρισμός, εμπόριο, ναυτιλία,  κλιματική κρίση με ευθύνη στον ΥΦΥΠΕΞ Κ. Φραγκογιάννη».

Οι πρωταγωνιστές, Γεραπετρίτης-Φιντάν:

ΓΓ: «Είναι απαραίτητο να χτίσουμε πάνω σε αυτά που μας ενώνουν και να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά που μας χωρίζουν», (Πηγή, το Βήμα, 5/9)

ΧΦ: «Οι δύο γείτονες θα εργαστούν πάνω σε οδικό χάρτη που προβλέπει συνομιλίες για επίλυση των προβλημάτων που απορρέουν από το Αιγαίο» (Πηγή, Χουριέτ, 5/9)

Έτσι στις 18/9 Μητσοτάκης-Ερτογάν στη Νέα Υόρκη και «διοργάνωση μετά από 7 χρόνια του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας στη Θεσσαλονίκη, μέχρι το τέλος του έτους» (Πηγή, το Βήμα).

Η 5^η/9 μπορεί να θεωρηθεί ως η σημαντικότερη ημέρα στις Ε/Τ σχέσεις εδώ και κοντά 20 χρόνια. Η περίοδος που πέρασε είχε ως κυρίαρχα στοιχεία της την καχυποψία, την αντιπαράθεση πάνω σε πραγματικά ή και ανύπαρκτα ζητήματα, τις αλληλοκατηγορίες, την ακραία οξύτητα. Έτσι η αλλαγή σελίδας είναι εκ πρώτης όψεως εντυπωσιακή. Προηγήθηκαν οι προϋποθέσεις: εκλογική επικράτηση Ερτογάν και Μητσοτάκη στις εθνικές τους εκλογές, γεγονός που τους έδωσε νέα πολιτική ισχύ. Όπως βέβαια και η απομάκρυνση Δένδια από την ηγεσία του ελληνικού Υπεξ και η αντικατάσταση του από τον Γ. Γεραπετρίτη. Παραταύτα ο ΝΔ περιφέρει τις εθνικολαϊκίστικες μονομανίες του σε διάφορα επίπεδα και υπονομεύει την αλλαγή πολιτικής.

Τα Ε/Τ προβλήματα λύνονται με δύο τρόπους: ή με διμερή διάλογο ή με προσφυγή στην διαιτησία που παρέχει σε όλες τις χώρες το ΔΔ της Χάγης. Ο σκληρός πυρήνας των Ε/Τ υποθέσεων δεν είναι αυτές καθεαυτές οι διαφορές-αν δεν μπορείς τον 1ον, προχωράς στον 2ον τρόπο. Συχνά είναι οι δυνάμεις που θέλουν διαιώνιση των διαφορών περιμένοντας «πάλι με χρόνια», είτε οι δυνάμεις εκείνες που θέλουν το σκόρ κάθε φορά στο 100-0. Το τρίπτυχο «πολιτικό περιβάλλον, ακριβής ενημέρωση της κοινής γνώμης, χαμηλοί τόνοι» είναι η πιο δύσκολη πλευρά της υπόθεσης. Από την διαχείρισή του «τριπτύχου» θα εξαρτηθεί εν πολλοίς και η εξέλιξη και η ολοκλήρωση του εγχειρήματος.

Ελληνοτουρκικά (Ε/Τ) και Κυπριακό δεν είναι ίδια ζητήματα, διαθέτουν διαφορετικό περιεχόμενο, άλλη η εξέλιξη του ενός ή του άλλου. Επηρεάζει το ένα ή άλλο; Βέβαια. Οι Ε/Τ σχέσεις το 1999,  2004, (ήπιο κλίμα) συνέβαλαν στην ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Εξαρτάται η επίλυση του ενός (Κυπριακό) από το άλλο (Αιγαίο); Όχι, δεν συνιστά προϋπόθεση η επίλυση του ενός από το άλλο. Τα περιεχόμενα είναι διαφορετικά. Κυπριακό: κυρίως  πολιτικό, αποχώρηση στρατευμάτων, ομοσπονδιακή δομή σε ένα ενωμένο κράτος, ΗΕ-ΕΕ. Αιγαιακό: κυρίως νομικό, με ισχυρές πολιτικές πτυχές κυρίως σε σχέση με την έκταση των ΧΥ και του ΕΑΧ, λύση μέσω Χάγης. Όμως η επίλυση του ενός οπωσδήποτε συνιστά μιαν ουσιωδώς θετική εξέλιξη για το άλλο. Αν λ.χ το κυπριακό είχε επιλυθεί στο Κραν Μοντάνα, η προ τριετίας αντιπαράθεση Ελλάδας-Τουρκίας δεν θα συνέβαινε και οι συνομιλίες για ΑΟΖ θα διεξάγονταν σε άλλο κλίμα.

Αλλά τώρα είμαστε εδώ. Το κυπριακό στο τέλμα από το καλοκαίρι του 2017, ενώ οι Ε/Τ σχέσεις αποκτούν ένα μομέντουμ. Η κυπριακή διάσταση σε τρία επίπεδα: 1ον. Η γκρίνια: «μείναμε μόνοι μας κλπ», «μα δεν έθεσε το κυπριακό η Ελλάδα»,  ^{2ον Η «σχολή»…Νετανιάχου, διαρκής αντιπαράθεση, στρατικοποίηση των θεμάτων, άξονας Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ κλπ.} 3^ον, Η αξιοποίηση της συγκυρίας για να παίξει η Κύπρος στο γήπεδο της μεγάλης πολιτικής.

Η άποψη του καθηγητή Χρήστου Ροζάκη, υφυπουργού εξωτερικών στην πρώτη κυβέρνηση Σημίτη (1996) έχει σταθερή αξία, καθώς διαθέτει μοναδική και βαθειά εμπειρία και για τα δύο θέματα:

«Μην ξεχνάτε ότι η Κύπρος έχασε δύο μεγάλες ευκαιρίες, τουλάχιστον, για να λύσει το πρόβλημά της. Είναι το σχέδιο Ανάν και είναι και η πρόσφατη στο Κραν Μοντανά. Στο Κραν Μοντανά είναι ευθύνη της Κύπρου το ότι δεν προχώρησε σε μία επίλυση. Ως εκ τούτου, και εμείς δεν μπορούμε να περιμένουμε επ’ άπειρον να λυθεί το Κυπριακό προκειμένου να λύσουμε τα ελληνοτουρκικά». (Πηγή: Πρώτο Πρόγραμμα ΕΡΤ 06/09/23)

Στο 22/9 η συνάντηση Γκουτέρες- Χριστοδουλίδη. Δύο τα πιο σημαντικά θέματα: 1^ον Η «κυριαρχική ισότητα» του Ε. Τατάρ, τι ακριβώς σημαίνει και ως πού εκτείνεται, 2^ον Η θολή πολιτική Χριστοδουλίδη, ο οποίος στις δηλώσεις εμφανίζεται θετικός υπέρ της επίλυσης, αλλά τα έργα του δεν συμβαδίζουν με τις δηλώσεις του. Αυτό το θολό τοπίο ίσως προκαλέσει την κινητικότητα των ΗΕ. Ο  ΓΓ των ΗΕ να διορίσει νέον απεσταλμένο του για να βολιδοσκοπήσει τα μέρη πάνω στην γραμμή που υιοθετεί: «διαπραγματεύσεις στοχευμένες στο αποτέλεσμα μέσα σε καθορισμένο χρονικό πλαίσιο». Για όσους βλέπουν την μεγάλη εικόνα ιδού οι ενισχυμένες δυνατότητες που προκύπτουν για την Κύπρο από την Ε/Τ προσέγγιση. Τα «Έξι Σημεία» του Πλαισίου Γκουτέρες είναι εκεί, όσοι θέλουν να αρπάξουν την ευκαιρία, χωρίς αστερίσκους και υποσημειώσεις, μπορούν!

Λάρκος Λάρκου