Βάρνα για δέκα σταθμούς

Η Σύνοδος Κορυφής ΕΕ-Τουρκίας στη Βάρνα στις 26 Μαρτίου δεν έλυσε προβλήματα, αλλά έδειξε μια κατεύθυνση που οδηγεί σε καλύτερη συνεννόηση ανάμεσα στα δύο μέρη. Αυτό συνιστά πρόοδο, αν δούμε το πώς εξελίσσονταν οι σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας τα τελευταία δύο χρόνια. Αυτή την κατάσταση περιέγραψε ο Γιούνκερ ως εξής: «Πρέπει να σας πω ότι είμαι  είμαι ρομαντικός, νοσταλγικός, λίγο λυπημένος για την κατάσταση των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για χρόνια υποστηρίζω τις προσπάθειες της Τουρκίας να αναπτυχθεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Το κλειδί για να κατανοήσουμε τις εξελίξεις βρίσκεται στη συμφωνημένη φράση ότι «οι δύο πλευρές δεσμεύθηκαν για διατήρηση των στρατηγικών σχέσεων, να κρατήσουν τα κανάλια της επικοινωνίας ανοικτά, να βελτιώσουν τον μεταξύ τους διάλογο και να εμπλακούν σε μια διαδικασία επίλυσης των όποιων προβλημάτων».

Ειδικότερα σημεία:

1. Ο πρόεδρος Γιούνκερ είδε τη Σύνοδο ως «μια σύνοδος μικτών συναισθημάτων, αλλά όχι μικτών μηνυμάτων. Ήταν μια καλή συνάντηση, διότι – καθώς αυτή είναι η φυσιολογική αρχή μεταξύ των μεγάλων δημοκρατιών – μπορούσαμε να μιλήσουμε με κάθε ειλικρίνεια και ανοιχτό πνεύμα». Αυτή η φράση συνοψίζει το κυριότερο: να μην γυρίσουν οι δύο πλευρές στις δημόσιες διαμάχες όπως αυτές είχαν συμβεί κατά το πρόσφατο παρελθόν, ένα νεύμα για ανοικτά κανάλια επικοινωνίας, διάλογος, «διαδικασία επίλυσης προβλημάτων».

2. Δεν λήφθηκε κάποια απόφαση σχετικά με την αναθεώρηση της Ευρωτουρκικής σχέσης όπως αυτή συμφωνήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2005-ενταξιακές συνομιλίες ανοικτού τέλους. Ο Γιούνκερ δήλωσε «εγγυητής της συνέχισης των δεσμεύσεων που ανέλαβαν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την Τουρκία και είναι απαραίτητο να συνεχιστούν οι προσπάθειες και από τις δύο πλευρές». Ωστόσο με επιδέξιο τρόπο έθεσε το θέμα αλλιώς: «Θέλουμε η Τουρκία να είναι πραγματικός στρατηγικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μεταξύ των στρατηγικών εταίρων, πρέπει να γνωρίζουμε πώς να διατηρούμε έναν ανοιχτό  διάλογο ανά πάσα στιγμή, προκειμένου να εμβαθύνουμε σε αυτά που μας φέρνουν μαζί και να επιλύσουμε αυτά που μας χωρίζουν».

3. Ειδική αναφορά Γιούνκερ για την απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016 στην Τουρκία με προφανή στόχο να διασκεδάσει τις εντυπώσεις πολλών τούρκων ότι η ΕΕ άργησε να εκδηλώσει τη συμπαράστασή της σε ένα υποψήφιο κράτος.
Πρώτο, έκανε άνοιγμα στους τούρκους πολίτες. Ως εξής: «η Τουρκία για μένα, επαναλαμβάνω στον εαυτό μου, είναι ένα μεγάλο έθνος με το οποίο μοιραζόμαστε πολλούς ιστορικούς, πολιτιστικούς, οικονομικούς και στρατηγικούς δεσμούς και ο τουρκικός λαός είναι ένας μεγάλος λαός πάντα άξιος, συχνά θαρραλέος, για τον οποίο έχω πολύ και διαρκή θαυμασμό».
Δεύτερο «η απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016 ήταν ένα εθνικό τραύμα. Ήμασταν από τους πρώτους που επέδειξαν  αλληλεγγύη. Η ΕΕ έλαβε θέση κατά του πραξικοπήματος πριν φανεί ποιο θα είναι το αποτέλεσμα», ζητώντας για σήμερα «να σταματήσει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Θα ζητούσαμε από την Τουρκία να εξετάσει εκ νέου τη φυλάκιση δημοσιογράφων».

4. Το πακέτο για το μεταναστευτικό βρήκε τα πιο καλά σχόλια. Αναλυτικά ο πρόεδρος Γιούνκερ δήλωσε ότι «όσον αφορά τη μετανάστευση, η συμφωνία που ήμασταν σε θέση να συνάψουμε μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδεικνύεται ότι είναι πολύ αποτελεσματική με επαληθεύσιμα αποτελέσματα, αφού ο αριθμός των προσφύγων από την Τουρκία στην ευρωπαϊκή ήπειρο μειώθηκε κατά 97%. Είναι πρωτίστως εξ αιτίας της Τουρκικής Δημοκρατίας, η οποία υποδέχθηκε στο έδαφός της μεταξύ 3,5 εκατομμυρίων και 4 εκατομμυρίων προσφύγων από τη Συρία, γεγονός που αποδεικνύει ότι η Τουρκία, όταν πρόκειται να δώσει παράδειγμα της διεθνούς αλληλεγγύης και ιδιαίτερα της αλληλεγγύης μεταξύ της χώρας του και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει καταβάλει εξαιρετικά σημαντικές προσπάθειες».

Από την πλευρά του ο Ν. Τουσκ συμπλήρωσε: «Θα ήθελα να εκφράσω την εκτίμησή μας για το εντυπωσιακό έργο που έχει κάνει η Τουρκία και να ευχαριστήσω ειλικρινά την Τουρκία και τον τουρκικό λαό για τη φιλοξενία περισσότερων από 3 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων τα τελευταία χρόνια. Η ΕΕ έχει στηρίξει ουσιαστικά τη βελτίωση των βιοτικών πόρων αυτών των προσφύγων και σήμερα το βράδυ επιβεβαιώσαμε την σταθερή δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συνεχίσει αυτή τη στήριξη».

5. Εκτεταμένη σύγκλιση στο φάκελο «τρομοκρατία». Οι δύο πλευρές συμφώνησαν, κατά τη φράση Τούσκ, «να συνεργαστούν στον τομέα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, καθώς θέλουμε να επεκτείνουμε τη συνεργασία μας σε σχέση με τους ξένους τρομοκράτες μαχητές έναν άλλο τομέα στον οποίο μοιραζόμαστε σημαντικά συμφέροντα ασφαλείας».

6. Αναβολή στη λήψη απόφασης σχετικά με την επέκταση της από 1 Ιανουαρίου 1996 Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ-Τουρκίας. Ο Τ. Ερτογάν ανέφερε ότι «εκφράσαμε και τις προσδοκίες μας για έναρξη των εργασιών επικαιροποίησης της Τελωνειακής Ένωσης».

7. Στο ζήτημα που συνδέεται με την απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν σε χώρες της Συνθήκης Σένγκεν η εκκρεμότητα παραμένει. Η ΕΕ ζήτησε αλλαγές στον αντιτρομοκρατικό νόμο της Τουρκίας, η κυβέρνηση Γιλντιρίμ υπέβαλε σειρά από τροποποιήσεις πριν δύο μήνες, και αρμόδια επιτροπή από τεχνοκράτες στις Βρυξέλλες τις μελετά. Γι’ αυτό και η δήλωση Ερντογάν ότι «εάν η ΕΕ κάνει βήμα σε αυτό το θέμα, σύντομα θα μας ανακουφίσει. Δεν πρέπει αυτό να μετατραπεί σε πολιτικό ζήτημα».

8. Μια νέα επικοινωνιακή προσέγγιση στις ευρωτουρκικές σχέσεις είναι χρήσιμη, ανέφερε ο πρόεδρος Γιούνκερ. Δήλωσε ότι «πιστεύω ότι η Τουρκία και η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνουν ένα τεράστιο λάθος στην περιγραφή των αποκλίσεων, ειδικά μπροστά στις δημόσιες τοποθετήσεις. Ποτέ δεν μιλάμε για όσα μπορούν να μας φέρουν κοντά σε κοινές φιλοδοξίες. Έχουμε με τους Τούρκους φίλους μας πολλά ενδιαφέροντα και πολλές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε μαζί. Προφανώς, μοιραζόμαστε τα γεωστρατηγικά συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας στο ενεργειακό εφοδιασμό μας και χαιρετίζω – δεν μιλάμε ποτέ για αυτό – τη σημαντική πρόοδο που σημειώσαμε στην υλοποίηση του νότιου διαδρόμου φυσικού αερίου στον οποίο η Ευρώπη συνεισφέρει σημαντικά, συμπεριλαμβανομένου δανείου ύψους 1,5 δις Ευρώ που χορηγήθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Είμαι πεπεισμένος ότι οι πρώτες παραδόσεις φυσικού αερίου της Αζερίας θα μπορούσαν να φτάσουν στην Τουρκία μέχρι το καλοκαίρι του 2018 και στην Ευρώπη μέχρι το 2020».

9. Θεωρώ ότι αυτή η αναζωογόνηση της ευρωτουρκικής επικοινωνίας, όπως συμφωνήθηκε στη Βάρνα, συνιστά για μια θετική εξέλιξη για την Κύπρο. Το καλύτερο κλίμα συνιστά την αναγκαία προϋπόθεση για να αναζητηθούν λύσεις. Οι καλύτερες σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας, ωφελούν την Κύπρο. Οι κακές, ή οι χειρότερες σχέσεις, ζημιώνουν την Κύπρο. Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι πολλοί στην Κύπρο πιστεύουν το αντίθετο, τα γεγονότα βεβαιώνουν ότι οι καλύτερες προϋποθέσεις για επίλυση του κυπριακού δημιουργήθηκαν σε συνθήκες επικοινωνίας ανάμεσα στην ΕΕ και την Άγκυρα.

10. Ο πρόεδρος του Συμβουλίου Ν. Τουσκ συνέδεσε «σοβαρές ανησυχίες σχετικά, μεταξύ άλλων, με τις πρόσφατες τουρκικές ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο», με τον «κοινό στόχο μας για την επιτυχή επανένωση της Κύπρου προς όφελος και των δύο πληθυσμών της νήσου, της Τουρκίας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας».
Αυτή η επισήμανση δείχνει την αναγκαία κατεύθυνση: οικοδόμηση καλύτερου κλίματος ώστε αυτό με τη σειρά του να υποστηρίξει τον «κοινό μας στόχο, την επιτυχή επανένωση της Κύπρου».
Συνολικά, η Βάρνα δημιουργεί ένα παράθυρο ευκαιρίας για το κυπριακό. Η Λευκωσία μπορεί να κτίσει πάνω σε αυτό. Η φράση Τουσκ  «(επιτυχής επανένωση») αφορά τον ευρωπαϊκό τρόπο σκέψης τον οποίο ένα κράτος-μέλος αξίζει να προσέξει.