Φάκελοι και κρατικό αρχείο

Με αφορμή τη δημόσια συζήτηση για το πόρισμα που θα εκδώσει στις αρχές του 2011 η ειδική επιτροπή της Βουλής για το «Φάκελο της Κύπρου», τίθεται ένα σημαντικό ζήτημα. Κάθε σοβαρό κράτος με ειδικό νόμο διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο θα διαχειρίζεται υλικά με ιστορικό περιεχόμενο, αρχειακό ή άλλο υλικό, ντοκουμέντα, διπλωματικά έγγραφα και αξιολογήσεις. Μείζον θέμα είναι η δημιουργία στην Κύπρο ενός κρατικού αρχείου για την εξωτερική πολιτική, ίσως υπό την ευθύνη του Υπουργείου Εξωτερικών, αφού τα θέματα συνδέονται κυρίως με την πορεία του κυπριακού. Μια βάση πάνω στην οποία θα μπορούσε να οικοδομηθεί ένα τέτοιο αρχείο περιλαμβάνει τα εξής:

1. Ντοκουμέντα/αλληλογραφία/κείμενα/ομιλίες που διαθέτουν οι εκάστοτε πρόεδροι του κυπριακού κράτους. Είναι γνωστό ότι μερικοί τέως πρόεδροι έχουν πάρει στο σπίτι τους διάφορα έγγραφα και υπάρχει ένα αλαλούμ γενικότερο αφού η ανυπαρξία νόμου επιτρέπει την κάθε επιλογή.

2. Ντοκουμέντα που παράγει και διακινεί, ως εκ της φύσεώς του, το ίδιο το ΥΠΕΞ. Οι απόψεις που παράγει το ίδιο, η αλληλογραφία με τις άλλες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς, αναλύσεις και εκτιμήσεις που μπαίνουν στην κατηγορία του αρχειακού υλικού.

3. Έγγραφα που κατέχει η Βουλή των Αντιπροσώπων αφού Επιτροπές της ασχολούνται με ζητήματα εξωτερικής πολιτικής όπως και των σχέσεών της με την ΕΕ. Επίσης πορίσματα που εκδίδει η ίδια η Βουλή σχετικά με σημαντικά γεγονότα της επικαιρότητας ή της ιστορικής διαδρομής της Κύπρου όπως ο «Φάκελος της Κύπρου» για τα γεγονότα ή τις εξηγήσεις που οδήγησαν στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου το 1974 και έδωσαν την αφορμή για την τουρκική εισβολή.

4. Ντοκουμέντα που κατέχουν κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας που έχουν την ευθύνη για την καταγραφή στοιχείων και εξαγωγή πορισμάτων γύρω από την εξωτερική απειλή -τουρκική εισβολή, στρατεύματα κατοχής.

5. Προσωπικά αρχεία πολιτικών που έπαιξαν στο παρελθόν κάποιο ρόλο στην πολιτική διαδρομή της Κύπρου και τα αρχεία τους ή η κατάθεσή τους αναζητούν μια θεσμική τοποθέτηση σε αρχειακό κάδρο.

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν μεγάλη εμπειρία επί του θέματος και η Κύπρος θα μπορούσε να την αξιοποιήσει. Ο στόχος είναι απολύτως χρήσιμος και επιτέλους έτσι θα δοθεί ένα τέλος σε μια εκκρεμότητα την οποία κάθε κράτος με στοιχειώδη σεβασμό προς τον εαυτό του επιλύει στα πρώτα του βήματα. Μέρος του ζητήματος είναι και το χρονικό διάστημα που θα προβλέπεται ώστε να δίνονται στη δημοσιότητα όλα ή ενα μέρος από το αρχειακό υλικό, αφού όλες οι χώρες διαθέτουν μια προβλέψη για τέτοια διάταξη. Επίσης ο τρόπος και η δυνατότητα πρόσβασης μελετητών, ιστορικών και συγγραφέων εν γένει. Δεν αρκεί στην Κύπρο σε κάθε αρχή κάθε νέου έτους να βλέπουμε ρεπορτάζ για το τι περιλαμβάνουν τα αρχεία άλλων χωρών για την Κύπρο. Χρειάζεται να δώσουμε τη δική μας σφραγίδα στα πράγματα. Λύσεις υπάρχουν αφού άλλοι σκέφτηκαν το θέμα και το έλυσαν πολύ πριν από εμάς. Είναι θέμα πολιτικής θέλησης και συστηματικής εποπτείας για να δώσουμε μια συνολική λύση στο θέμα της δημιουργίας «κρατικού αρχείου» εξωτερικής πολιτικής.