Η μικρή κοκκινη βίβλος

Η «Κόκκινη Βίβλος» 2010 περιείχε ειδήσεις. Ελλάδα, Ιράν Ρωσία, Ιράκ δεν θεωρούνται πλέον «εξωτερική απειλή» για την Άγκυρα. Το βιβλίο που ανά 5ετία αναλύει το δόγμα περί Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας, φέτος δείχνει να οδηγεί σε νέες κινήσεις που χρήζουν ιδιαίτερης ανάλυσης.  Η αφαίρεση της Ελλάδας από τη σχετική λίστα ήταν αναμενόμενη και έχει σχολιαστεί σε προηγούμενο άρθρο μου. Αν και η διαγραφή της Ελλάδας είναι ένα βήμα μπροστά, μένει η διατήρηση του casus belli σε σχέση με την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων από 6 σε 12 μίλια, γεγονός που αφαιρεί ζωτικό κομμάτι από τη συνολική κίνηση. Ωστόσο, υπάρχουν ζητήματα που ξεπερνούν τα ε/τ ζητήματα και τα εκτιμώ ως εξής:

Α Είναι η πρώτη φορά που επιβάλλεται σε τέτοιο βαθμό στη νεότερη ιστορία της χώρας αυτής η άποψη των πολιτικών σε βάρος των στρατιωτικών. Μια αξιόλογη αλλαγή, σε έναν τομέα που παραδοσιακά εξέφραζε κυρίως το βαθύ κράτος. Η αλλαγή είναι και δείγμα γραφής των νέων συσχετισμών δύναμης μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών μετά το δημοψήφισμα για την αναθεώρηση του συντάγματος  στο οποίο η κυβέρνηση Ερτογάν κατήγαγε σημαντική νίκη.

Β Δεν στερείται νοήματος η αφαίρεση του Ιράν σε μια εποχή που η εξουσία Αχματιμεντζιάν βρισκεται στο στόχαστρο των ΗΠΑ και άλλων σημαντικών χωρών. Η Άγκυρα εμφανίζει αυτονομία ανάλυσης σε σχέση με την Ουάσγκτον στο θέμα του Ιράν, γεγονός που προσθέτει νέα ερωτηματικά γύρω από τις σχέσεις των δύο χωρών.

Γ Η αφαίρεση της Ρωσίας ήταν μια αυτονόητη πολιτική πράξη: οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες περνούν το «μήνα του μέλιτος» και μάλλον  απορίες προκαλεί η καθυστέρηση της διαγραφής. Οι πολιτικές και εμπορικές σχέσεις των δύο χώρων μπορούν να χαρακτηριστούν ως άριστες.

Δ  Η «ψυχρή» σχέση με το Ισραήλ διατηρείται, γεγονός που βαθαίνει τις αποστάσεις ανάμεσα σε δύο στρατηγικούς «εταίρους». Η επιρροή Νταβούτογλου είναι διπλά εμφανής: άνοιγμα στο Ιράν και απόσταση από το Ισραήλ.  Το κείμενο βεβαιώνει την επιρροή του Α.Νταβούτογλου στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Από σύμβουλος Ερτογάν εξελίσσεται σε  συντονιστή της συνολικής εξωτερικής πολιτικής με ιδιαίτερη επιρροή στο πολιτικό σύστημα της χώρας.

ΣΤ Το «κόκκινο βιβλίο» απηχούσε, κυρίως, αντιλήψεις της εποχής του ψυχρού πολέμου, σε συνδυασμό με τις επιλογές του κεμαλικού καταστημένου που θεωρούσε την Τουρκία χώρα περικλυκλωμένη από εχθρούς. Κάτι τέτοιο δεν συνέβαινε: η θεωρία της περικύκλωσης ήταν μια καλά σχεδιασμένη πολιτική σκηνοθεσία που είχε ως στόχο την επιχείρηση της κατασκευής εχθρών ώστε να «νομιμοποιείται» ο παρεμβατικός ρόλος του στρατού.

 Ζ Αν και κρίνω τις αλλαγές στο κόκκινο βιλίο ως γενικά θετικές, εκτιμώ ότι καθευτή η έκδοσή του δείχνει ότι επιβιώνουν στην Τουρκία απομεινάρια της παλιάς εποχής. Δεν είναι ίδιο ευρωπαϊκής πρακτικής μια χώρα να εκδίδει κείμενα με τα οποία να κατατάσσει ή να αφαιρεί χώρες από κάποια τέτοια λίστα με κριτήρια μια στρατιωτικοδιπλωματική αντίληψη για την «εθνική ασφάλεια». Τα προβλήματα εξωτερικής πολιτικής ανήκουν στον κύκλο διαχείρισης των Υπουργείων Εξωτερικών και με διπλωματικά μέσα οι χώρες συζητούν τρόπους για το ξεπέρασμά τους. Δεν έχουν κανένα ρόλο σε αυτά οι στρατιωτικοί.