Κεραίες χωρίς βλέμμα
Η επέτειος της 1ης Απριλίου παρέχει το αναγκαίο υλικό για την ανάλυση του ακολουθεί. Ομιλίες, δηλώσεις, ύμνοι. Αναγκαίοι ως εκ της φύσεως των γεγονότων. Το ερώτημα είναι άλλο; Τι άλλο μένει μετά τον ύμνο; Το μένει ως παρακατηθήκη για το σήμερα; Ζει κάποιο μάθημα από την τότε εποχή; Μαθαίνουμε κάτι, προοδεύουμε σε κάτι, αποκτούμε καλύτερη αίσθηση των πραγμάτων; Η Κύπρος δεν ζει στη Σκανδιναβική ζώνη. Διαθέτει οξύτατης μορφής προβλήματα, κυρίαρχο η κατοχή τμήματός της από τουρκικά στρατεύματα. ¶ρα κάθε επέτειος μετρά, κάθε δημόσια αναφορά έχει τη σημασία της.
Η ιστορική διαδρομή της Κύπρου προσφέρει κάθε τόσο την ευκαιρία να κάνουμε αναφορές στο χθες, δίνει αφορμές για να δουλέψει η μνήμη, η δέσμευση με τα παρελθοντικά γεγονότα. Αυτό για ένα μέρος όπως η Κύπρος αποτελεί μια αναπόφευκτη διαδικασία. Είναι όμως η πλήρης απάντηση στα δεδομένα; Αν διαβάσει κανείς τις κυριακάτικες ομιλίες στα μνημόσυνα -ειδικά αυτά σε επετειακές αναφορές όπως η 1η Απριλίου-, θα διαπιστώσει ότι εξελισσόμαστε σε μια κοινωνία με τις κεραίες της στραμμένες στο χθες. Υπουργοί, βουλευτές, παράγοντες, κυριολεκτικά γυρίζουν όλη την Κύπρο για να εκφωνήσουν ομιλίες, να υμνήσουν ήρωες, να αναφερθούν στο μεγαλείο των πράξεών τους.
Μόνο ύμνος, ελάχιστη κριτική αποτίμηση, ακόμα πιο λίγη αυτοκριτική, ασήμαντη αναφορά στα δύσκολα που μας οδήγησαν στη σημερινή τραγωδία. Το αφήγημα είναι πασίγνωστο: η ε/κ πλευρά και η ηγεσία της, πάνω κάτω, τα έκαναν όλα καλά. Αν κάτι δεν πήγε καλά, γι’ αυτό φταίει η δολιότητα των άγγλων και η κακοπιστία των τούρκων. Κανένας ε/κ παράγοντας δεν μπήκε στον κόπο να διερωτηθεί «αν αυτοί ήταν δόλιοι, δεν θα έπρεπε να αποφύγουμε να πέσουμε στις παγίδες τους;». Κανένας ε/κ παράγοντας δεν μπήκε στο κόπο να διερωτηθεί «αν αυτοί ήταν κακόπιστοι, δεν θα έπρεπε να λάβουμε τέτοιες αποφάσεις που θα παρεμπόδιζαν την υλοποίηση των κακόπιστων στόχων τους;».
Το πρόβλημα είναι σημαντικό γιατί η μεγάλη πλειοψηφία των ρητόρων αντιλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο τη λέξη «μνήμη». Ομιλίες για να δικαιώσουν μια προσωπική ή κομματική γραμμή, οι κομματικοί εκπρόσωποι αξιοποιούν το βήμα και το μετατρέπουν σε κομματικό βήμα, είτε να υμνήσουν μια γραμμή στο κυπριακό, είτε να επιτεθούν σε κάποια άλλη.
Η πολιτική μας κουλτούρα περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό μας, τον μικρόκοσμό μας, τον μικροκομματισμό μας, γιατί αδυνατούμε να διαγράψουμε ιδέες για το αύριο, να δώσουμε ελπίδες, κίνητρα, να κινητοποιήσουμε δυνάμεις για το μέλλον για ολόκληρη την κοινωνία μας. Η στασιμότητα εκφράζει την εικόνα μιας πραγματικότητας που αισθάνεται «άνετα» με το παρελθόν και «δυσκολεύεται» με το μέλλον. Για παράδειγμα, προσφάτως στη Ρώμη, στις 25 Μαρτίου 2017, οι «27» οργάνωσαν μια επετειακή συνάντηση για τα 60 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης. Οι «27» ενέκριναν μια νέα διακήρυξη για την ΕΕ που επιδιώκουμε. Τι έγινε στην Κύπρο; Απολύτως τίποτα, καμμιά αφορμή να μιλήσουμε, να συζητήσουμε, να προβληματιστούμε για το δικό μας μέλλον μέσα στην ΕΕ.
Το πρόβλημα, συνεπώς, έχει τρεις διαστάσεις.
Πρώτο, οι επετειακές εκδηλώσεις, οι κατευθύνσεις της μνήμης συντηρούν μια παγιωμένη συνήθεια, επηρεάζουν παθητικά την πολιτική μας ανάπτυξη.
Δεύτερο, η αμφισβήτηση αυτής της κατευθυνσης δεν έχει οργανωμένη σκέψη, γι’ αυτό εύκολα επιστρέφουμε στην πεπατημένη.
Τρίτο, κάθε μεγάλη ευκαιρία για να συζητήσουμε πτυχές της σημερινής μας ζωής, να αναπτύξουμε κάτι σημαντικό για το μέλλον, χάνεται, σαν να μην μας αφορά, το καταπίνει η δύναμη της συνήθειας.
Το αίτημα, ωστόσο, μπορεί να καταγραφεί. Χρειάζεται να μιλήσουμε γι’ αυτά, χρειάζεται να οργανώσουμε διαφορετικά την πορεία μας. Η ένταξη της δημόσιας σφαίρας σε μια πορεία που να εξυπηρετεί τα σημερινά αιτήματα, είναι ένα επείγον αίτημα για την κυπριακή προοδευτική σκέψη.
Λάρκος Λάρκου