Μία πρόταση για την "Εταιρική Σχέση" Τουρκίας-Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η Εταιρική Σχέση Τουρκίας – Ε.Ε. αποτελεί την επόμενη σημαντική πρόκληση για την εξωτερική πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ως συνέχεια αλλά και ως προϋπόθεση των αποφάσεων στο Ελσίνκι (9-10/12/99), τα δύο μέρη θα υιοθετήσουν ένα πολιτικό κείμενο (το Φθινόπωρο του 2000) που θα αποτελεί το πλαίσιο πορείας, ένα Χάρτη Διαδρομής (Road Map), στη βάση μιας σταδιακής σύγκλισης της Άγκυρας με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Η Εταιρική Σχέση θα περιλαμβάνει πολιτικά και οικονομικά κριτήρια με βάση την αρχή της ίσης μεταχείρισης των υποψηφίων. Το Κυπριακό, τα Ελληνοτουρκικά, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο ρόλος του Στρατού συνιστούν πολιτικά κριτήρια, η μη ικανοποίηση των οποίων αναστέλλει αυτόματα για το ορατό μέλλον, την προοπτική έναρξης διαπραγματεύσεων ένταξης Τουρκίας – Ε.Ε.

Το δικό μας Κίνημα των Σοσιαλδημοκρατών έχει το ειδικό χρέος να προβλέψει τις εξελίξεις, να διατυπώσει προτάσεις, να επηρεάσει όσο είναι δυνατόν το όλο σκηνικό. Το παράδειγμα του Ελσίνκι είναι χαρακτηριστικό: η απουσία, ή η σιωπηλή αποστασιοποίηση, δεν οδηγούν πουθενά. Στη βάση του πιο πάνω εισαγωγικού πλαισίου, εισηγούμαι τα εξής:

Είναι στρατηγική επιλογή μας η θετική διασύνδεση του κυπριακού ζητήματος με τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Το Ελσίνκι καθόρισε ότι η Εταιρική Σχέση της Τουρκίας θα συνταχθεί με βάση όλες τις προηγούμενες αποφάσεις της Ε.Ε, περιλαμβανομένων του Δουβλίνου και του Λουξεμβούργου. Εάν και στον γ’ γύρο των διακοινοτικών συνομιλιών η τουρκική και τουρκοκυπριακή ηγεσία εξακολουθήσουν να είναι αδιάλλακτες, τότε η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να κινηθεί δραστήρια για να διεκδικήσει σαφείς αναφορές στην «Εταιρική Σχέση», οι οποίες θα καλούν την Τουρκία, σε δεσμευτικές κινήσεις εις ότι αφορά την επίλυση του Κυπριακού με βάση τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Να κινητοποιηθούμε τώρα, ώστε να αποφύγουμε ένα πιθανό τακτικό ελιγμό της τουρκικής πλευράς για απευθείας συνομιλίες το Φθινόπωρο. Είναι θετικό να διεκδικήσουμε, με σαφήνεια, συγκεκριμένα δείγματα γραφής από την πλευρά της κατοχικής δύναμης, όπως, η δέσμευση για ενεργοποίηση του ψηφίσματος 550 του Σ.Α. για την Αμμόχωστο, ή να ζητήσουμε μείωση των δυνάμεων του Αττίλα στα πλαίσια ενός χρονοδιαγράμματος για την πλήρη αποχώρησή του. Στις διεργασίες που θα προηγηθούν της «Εταιρικής Σχέσης», η ελληνική κυβέρνηση είναι σε θέση να ζητήσει πάγωμα χρηματοδοτικών πρωτοκόλλων, (με βέτο στον εφαρμοστικό κανονισμό που αποτελεί τη νομική βάση για την Εταιρική Σχέση), έως ότου διαμορφωθεί πλήρως το κείμενο της Εταιρικής Σχέσης. Τα αντισταθμιστικά δείγματα είναι αναγκαία και πρέπει να ενσωματωθούν στο κείμενο της «Εταιρικής Σχέσης». Αυτή τη φορά η ΕΕ θέλουμε να έχει τη βούληση για ελεγχόμενα βήματα, με ασφαλιστικές δικλείδες, κάθε φορά που η Τουρκία θα επιχειρεί χρονοβόρες τακτικές. Θα ήταν επίσης σημαντικό, να διευρύνουμε σε συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση, τις ενδοευρωπαϊκές συμμαχίες για την πληρέστερη καταγραφή των «προϋποθέσεων» μέσα στο κείμενο της Εταιρικής Σχέσης, που στο τέλος, αν υιοθετηθεί ο εφαρμοστικός κανονισμός (με ομοφωνία), θα συμφωνηθεί με ειδική πλειοψηφία. Από τη στιγμή που το Κυπριακό θα αποτελεί τμήμα των πολιτικών κριτηρίων της Εταιρικής Σχέσης, η Επιτροπή, ως θεματοφύλακας της, θα αναλάβει να ασκεί συστηματική εποπτεία. Με βάση την «Εταιρική Σχέση», η Επιτροπή είναι υποχρεωμένη να ενεργοποιήσει συγκεκριμένη ρήτρα της συμφωνίας (Conditionalities) και να αναστείλει τις χρηματοδοτήσεις, επιβάλλοντας κυρώσεις, στη βάση της ίσης μεταχείρισης όλων των υποψηφίων για ένταξη χωρών.
Ένα κύριο συστατικό της «Εταιρικής Σχέσης», αφορά το σύστημα διακυβέρνησης στην Τουρκία. Υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να ληφθούν ουσιαστικές αποφάσεις, σύμφωνα με τις οποίες, οι νόμοι και τα διατάγματα στην τουρκική επικράτεια που έρχονται σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή έννομη πραγματικότητα, να καταργηθούν (αναθεώρηση του ποινικού και αστικού κώδικα, κατάργηση εθνικών διακρίσεων, ελευθερία έκφρασης και διάδοσης ιδεών). Η ΕΕ διαθέτει όλα τα τεχνικά μέσα για να ελέγχει τη συστηματική συμμόρφωση της τουρκικής κυβέρνησης στον ευρωπαϊκό νόμο, υιοθετώντας χρονοδιαγράμματα, μηχανισμούς επιτήρησης και κυρώσεων σε κάθε περίπτωση που η Άγκυρα επιχειρεί παρελκυστικές τακτικές. Το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει ευρεία απήχηση στους Ευρωπαίόυς πολίτες. Μπορεί να ευαισθητοποιηθούν μη κυβερνητικές οργανώσεις – σε αυτό το χρονικό διάστημα – ώστε οι «Μηχανισμοί Επιτήρησης», όπως υιοθετήθηκαν στο Ελσίνκι, να πάρουν ένα πιο δημιουργικό περιεχόμενο. Στα πλαίσια της δράσης των μη κυβερνητικών οργανώσεων να ενεργοποιούνται και οι πρόνοιες για συμμόρφωση της Τουρκίας στις αποφάσεις του Ευρωδικαστηρίου (Συνθήκη Άμστερνταμ, Δικαιώματα του Πολίτη).
Ο ρόλος του Στρατού στην Τουρκία έχει επικριθεί τόσο από τέως και νυν Επιτρόπους (Μπρουκ, Φερχόιγκεν) όσο και από προεδρίες της ΕΕ (Φινλανδία, Αχτισάαρι, επιστολή προς Ντεμιρέλ, 11/99). Είναι ζωτικής σημασίας υπόθεση να αναδείξουμε αυτό το ζήτημα ως κυρίαρχο για την συνολική «Εταιρική Σχέση». Είναι το κλειδί για να συζητήσει η θεσμική ΕΕ τον παρα-συνταγματικό ρόλο του Στρατού και να υιοθετηθεί ειδική παράγραφος, η οποία να αφορά ένα σαφές χρονικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο να τροποποιηθούν τα άρθρα του συντάγματος που αφορούν τη δομή και τον ρόλο του «Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας» (ΣΕΑ).
Πάγια είναι η αναφορά μας για τις σχέσεις «καλής γειτονιάς», τις οποίες οφείλει να καλλιεργεί η Τουρκία ειδικά στις σχέσεις της με την Ελλάδα. Οι απειλές για χρήση βίας και οι αναφορές σε γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο, είναι πολιτικά απαράδεκτες και νομικά αστήρικτες. Οι κοινές θέσεις των «15»όπως έγινε και στο Ελσίνκι – σχετικά με το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, προωθούν τη σταθερότητα στο Αιγαίο, και η επανάληψή τους συμβάλει στην παγίωση ενός θεσμικού μηχανισμού για την επίλυση του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας.
Το Κίνημα των Σοσιαλδημοκρατών είναι σε θέση να προωθήσει τις πολιτικές αυτές μέσα στο Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα και στην ΕΕ γενικότερα. Είναι πιο χρήσιμο να μην εξαντλήσομε την ανάλυση και τη δράση μας μόνο στην τρέχουσα φάση του Κυπριακού. Είναι εξίσου «Κυπριακό» , το να προσεγγίσουμε τις εξελίξεις σε όλο το φάσμα των ευρωτουρκικών σχέσεων, επειδή η μια διάσταση (λ.χ. ΣΕΑ) επηρεάζει την άλλη (Κυπριακό) και όλα μαζί συγκροτούν ένα πλαίσιο διπλωματικού αγώνα με πλήθος από πτυχές, αλλά και ποικίλες προσεγγίσεις μέσα στους «15», άλλοτε θετικές, άλλοτε αρνητικές, και συχνά επιφανειακές. Είναι πιο παραγωγικό να «απλώσουμε» τη δράση μας στις διασυνδέσεις συμφερόντων, σε κοινές προσεγγίσει που θα επιτρέψουν στους «15», να διαδραματίσουν τον πιο αποτελεσματικό ρόλο έως ότου ολοκληρωθεί η «Εταιρική Σχέση» Τουρκίας – ΕΕ. Το δικό μας Κίνημα, έγκαιρα να καταθέσει ορισμένες εισηγήσεις. Γίνεται παραγωγός πολιτικών πρωτοβουλιών, διαλόγου και συνθέσεων στο Εθνικό Συμβούλιο, και ανταλλαγής σκέψεων με την ελληνική κυβέρνηση. Κατά συνέπεια, είναι σε θέση να δημιουργεί την πολιτική που έρχεται και να επηρεάζει θετικά τις εξελίξεις.

Λάρκος Λάρκου