Πολωνία με θεμελιώδεις παρεκτροπές

Διαβάζω από το «Βήμα» τα εξής σημαντικά: «Ο Ευρωπαίος Επίτροπος αρμόδιος για την ψηφιακή οικονομία Γκίντερ Έτινγκερ, απείλησε τη Βαρσοβία ότι θα θέσει σε λειτουργία τη διαδικασία για παραβίαση θεμελιωδών αξιών της ΕΕ, μετά την υιοθέτηση από το πολωνικό κοινοβούλιο ενός νόμου που θέτει τα δημόσια μέσα ενημέρωσης υπό τον έλεγχο του κυβερνώντος συντηρητικού κόμματος. Πολλά είναι αυτά που συνηγορούν για να ενεργοποιήσουμε τον «μηχανισμό κράτους δικαίου» και να θέσουμε τη Βαρσοβία υπό επιτήρηση», δηλώνει ο Έτινγκερ στο κυριακάτικο φύλλο της γερμανικής εφημερίδας Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ).

Οι πολωνοί βουλευτές και γερουσιαστές ενέκριναν νόμο, βάσει του οποίου τερματίζονται αμέσως οι θητείες των μελών των διευθύνσεων και των Συμβουλίων Εποπτείας της Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης. Σύμφωνα με τη FAZ, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκης Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ περιέλαβε το θέμα αυτό στην ημερήσια διάταξη της επόμενης συνεδρίασης της Επιτροπής, στις 13 Ιανουαρίου. Σύμφωνα με την εφημερίδα, ο Γιούνκερ σκοπεύει να χρησιμοποιήσει μια διαδικασία που δημιουργήθηκε το 2014 και έχει στόχο τις χώρες μέλη στους κόλπους των οποίων παρατηρούνται «συστημικοί κίνδυνοι κατά του κράτους δικαίου». Αν το εν λόγω κράτος δεν αντιδράσει στις προτάσεις για αλλαγές που διατυπώνει η Επιτροπή, αυτή η τελευταία μπορεί να θέσει σε εφαρμογή μια «διαδικασία για προσβολή των θεμελιωδών ευρωπαϊκών αξιών». Αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη, αλλά, οι κυρώσεις μπορούν «να φθάσουν μέχρι την άρση του δικαιώματος ψήφου» της χώρας στους κόλπους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, συνεχίζει η εφημερίδα. Στη συνεδρίαση της 13ης Ιανουαρίου, ο Έτινγκερ σκοπεύει να ζητήσει να τεθεί σε λειτουργία ο μηχανισμός αυτός εναντίον της Βαρσοβίας. «Ένας διευθυντής (του δημόσιου ραδιοφώνου ή της δημόσιας τηλεόρασης) δεν μπορεί να απολύεται χωρίς λόγους. Κάτι τέτοιο θα ήταν αυθαιρεσία».

Η έγκριση αυτού του νόμου έχει προκαλέσει σάλο διεθνώς. Πολλοί δημοσιογραφικοί οργανισμοί και οργανώσεις, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση Ραδιοφώνου-Τηλεόρασης (UER/EBU), η Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (AEJ) και οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα, εξέφρασαν «αγανάκτηση» για τις διατάξεις του νέου νόμου και ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς ζήτησε εξηγήσεις από τη Βαρσοβία. Οι διευθυντές πολλών καναλιών της δημόσιας τηλεόρασης TVP υπέβαλαν επίσης τις παραιτήσεις τους αμέσως μετά την υιοθέτηση του νόμου» (εφ/δα Το Βήμα, 3 Ιανουαρίου 2016).

Για το ίδιο θέμα στο ΚΥΠΕ δημοσιεύεται η επόμενη είδηση (3 Ιανουαρίου 2016): «Διαδικασία επί παραβάσει, φέρεται να ξεκινά η Κομισιόν εναντίον της Πολωνίας, σύμφωνα με συγκλίνουσες πληροφορίες που μεταδίδει το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) και επιβεβαιώνουν κύκλοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ έθεσε ως θέμα συζήτησης στην ατζέντα του κολεγίου των Επιτρόπων της 13ης Ιανουαρίου, το ζήτημα της «τήρησης του κράτους δικαίου» στην Πολωνία. Η συζήτηση θα είναι μεν προκαταρκτική, αφορά όμως επακριβώς τη νομική διάταξη που εισήγαγε η πολωνική κυβέρνηση για τον έλεγχο των κρατικών μέσων ενημέρωσης στην Πολωνία. Μετά τις ρητές τοποθετήσεις Επιτρόπων, αλλά και του πρώτου Αντιπροέδρου της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς, που χαρακτηρίζουν την προσπάθεια ελέγχου των κρατικών μέσων ενημέρωσης «τελείως έξω από το κοινοτικό κεκτημένο», κύκλοι της Κομισιόν εξηγούσαν στο ΚΥΠΕ πως «δεν είμαστε πολύ μακριά από την έναρξη του πρώτου σταδίου της λεγόμενης διαδικασίας επί παραβάσει (infringement)».

Η νέα τάξη πραγμάτων που επιχειρεί η νέα πολωνική κυβέρνηση στο χώρο της εποπτείας της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, συνιστά μια στροφή σε πρακτικές του παρελθόντος. Οι πολίτες χωρών-μελών της ΕΕ, απορρίπτουν αυτές τις πρακτικές, ζητούν αλλαγές και βελτιώσεις που να οδηγούν στην αυτόνομη λειτουργία των εποπτικών αρχών. Τώρα η Πολωνία, χθες η Ουγγαρία, με κυβερνήσεις που ζητούν έλεγχο και μονοκομματικές πρακτικές. Η παρέμβαση της ΕΕ είναι πολύ χρήσιμη, όπως επίσης οι δημόσιες παρεμβάσεις οργανισμών όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση Ραδιοφώνου-Τηλεόρασης (UER/EBU), όπως η Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (AEJ) και οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα.

Κρίσιμο ζήτημα είναι η θεσμική λειτουργία της Επιτροπής, η απόφαση Γιούνκερ, η εισήγηση Έτινγκερ και η θέση Τίμερμανς. Και οι τρεις προσεγγίσεις οδηγούν προς τη σωστή κατεύθυνση: «μέλη στους κόλπους των οποίων παρατηρούνται συστημικοί κίνδυνοι κατά του κράτους δικαίου», η Επιτροπή μπορεί να θέσει σε εφαρμογή μια «διαδικασία για προσβολή των θεμελιωδών ευρωπαϊκών αξιών» ακόμη, με κυρώσεις που μπορούν «να φθάσουν μέχρι την άρση του δικαιώματος ψήφου της χώρας στους κόλπους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου». Θεωρώ τις τρεις επισημάνσεις πολύ ουσιαστικές. Εάν η πολωνική κυβέρνηση δεν αλλάξει στάση, η ΕΕ χρειάζεται να θέσει σε εφαρμογή ολόκληρο το σύστημα των τριών πιο πάνω σημείων. Οι «συστημικοί κίνδυνοι κατά του κράτους δικαίου», ταυτίζονται με την κομματικοποίηση της πληροφορίας, με την μεροληπτική κατασκευή ειδήσεων, με την ενημέρωση με βάση αυθαίρετα κριτήρια. Το δικαίωμα στην πλουραλιστική ενημέρωση, ταυτίζεται με την ουσία του κράτους δικαίου, ισοδυναμεί με το δικαίωμα στην ελεύθερη διαμόρφωση γνώμης, με σεβασμό στις θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες.