Θα πάει ο Ερτογάν στη Σανγκάη;

Με ένα «μη δεσμευτικό ψήφισμα» το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 24 Νοεμβρίου καλεί τα 28 κράτη- μέλη «να σταματήσουν προσωρινά» τις διαπραγματεύσεις με την Άγκυρα «μέχρι την άρση των δυσανάλογων μέτρων που ελήφθησαν λόγω της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που έχει επιβληθεί από τον Ιούλιο». Το ψήφισμα εγκρίθηκε από την ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με 479 ευρωβουλευτές υπέρ, 37 κατά και 107 αποχές.

Σύμφωνα με τον ανταποκριτή του ΚΥΠΕ Α. Αθανασίου «η απόφασή αυτή αποτελεί απάντηση στα μέτρα της Άγκυρας κατά της αντιπολίτευσης και των μέσων ενημέρωσης μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου». Στο ψήφισμά επισημαίνεται ότι «η Τουρκία αποτελεί σημαντικό εταίρο της ΕΕ», ωστόσο «στο πλαίσιο μιας εταιρικής σχέσης πρέπει να υπάρχει εκατέρωθεν πολιτική βούληση για συνεργασία και η Τουρκία δεν επιδεικνύει αυτή την πολιτική βούληση, δεδομένου ότι οι ενέργειες της κυβέρνησης εκτρέπουν ακόμη περισσότερο την Τουρκία από την ευρωπαϊκή της πορεία». Μια προσωρινή διακοπή των διαπραγματεύσεων θα είχε ως αποτέλεσμα να παγώσουν οι σημερινές συνομιλίες, να μην ανοίξει κανένα κεφάλαιο και να μην αναληφθούν νέες πρωτοβουλίες. Η επαναφορά της θανατικής ποινής από την τουρκική κυβέρνηση θα οδηγούσε αναγκαστικά σε επίσημη διακοπή της ενταξιακής διαδικασίας, σημειώνουν οι ευρωβουλευτές, και προσθέτουν ότι «η κατηγορηματική απόρριψη της θανατικής ποινής αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του κεκτημένου της Ένωσης» (ΚΥΠΕ, 24 Νοεμβρίου)

Στις 20 Νοεμβρίου ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) στο Ευρωκοινοβούλιο Μ. Βέμπερ τάχθηκε υπέρ της άμεσης διακοπής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Συνέπειες για τη συμφωνία Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας για το προσφυγικό δεν φοβάται, καθώς εκτιμά ότι η τουρκική κυβέρνηση έχει συμφέρον να εξακολουθήσει να εφαρμόζεται» (εφημερίδα το «Βήμα» 20/11). Προηγήθηκε η δήλωση Γιούνκερ ότι «έχω ανοσία στις απειλές των Τούρκων ηγετών. Αν η Τουρκία δεν εκπληρώσει τους όρους που συμφωνήθηκαν, δεν θα υπάρξει καμία πρόοδος στο θέμα της βίζας. Αν η συμφωνία καταρρεύσει θα είναι με υπαιτιότητα της Τουρκίας» (6/11).

Στις πιο πάνω πρωτοβουλίες η Τουρκία αντέδρασε με αλλεπάλληλες δηλώσεις Ερτογάν- «αν η Ευρωπαϊκή Ενωση το τραβήξει ακόμη παραπέρα τα σύνορά μας θα ανοίξουν. Ούτε εγώ, ούτε ο λαός μου θα επηρεαστούν από αυτές τις απειλές. Δεν έχει σημασία αν όλοι σας (στο Ε/Κ) εγκρίνατε το ψήφισμα» (25/11), ενώ προκαταβολικά χαρακτήρισε το ψήφισμα «άνευ αξίας» (23/11).

Προηγήθηκαν δηλώσεις Ερτογάν στο συνέδριο του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC) στην Κ/πολη: «Ξεκαθαρίσαμε ξανά και ξανά πως τηρούμε τις ευρωπαϊκές αξίες περισσότερο από πολλές χώρες της ΕΕ, αλλά δεν βλέπουμε απτή υποστήριξη από τους εταίρους μας στη Δύση».Ύστερα θεώρησε καλό να προειδοποιήσει ότι «η Τουρκία δεν έχει ανάγκη να ενταχθεί στην ΕΕ «με κάθε κόστος», λέγοντας ότι μπορεί αντίθετα να γίνει μέλος του μπλοκ της Σανγκάης -του Οργανισμού Συνεργασίας της Σανγκάης (SCO) με κύρες δυνάμεις την Ρωσία και την Κίνα».

Είναι ηλίου φαεινότερο ότι η ευρωτουρκική σχέση βρίσκεται στο πιο χαμηλό της επίπεδο από το 2005. Είναι απολύτως βέβαιο ότι οι μαζικές, αναιτιολόγητες διώξεις κατά πολιτικών αντιπάλων με πρόσχημα την υποστήρξη στον Γκιουλέν, έχει επιβαρύνει το κλίμα ιδιαιτέρως στο χώρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Οι αντιδράσεις της τουρκικής κυβέρνησης δείχνουν ότι αξιοποιεί την σημαντική συμβολή της στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας και την μάχη για αντιμετώπιση του προσφυγικού με σκοπό, μεταξύ άλλων, να συνεχίσει την καταδίωξη κάθε οπαδού του Γκιουλέν, γεγονός ιδιαίτερα επικίνδυνο για το κράτος δικαίου στην Τουρκία. Στις 25 Νοεμβρίου επέστρεψαν στη δουλειά τους 6.000 δάσκαλοι των οποίων είχε ανασταλεί η εργασιακή τους συνθήκη με βάση το διάταγμα έκτατης ανάγκης. Με ποιο κριτήριο λήφθηκε η απόφαση για τιμωρία των δασκάλων; Ήταν οι δάσκαλοι ύποπτοι για συμμετοχή στο πραξικόπημα; Συνεπώς, άλλο είναι η τιμωρία όσων είχαν ανάμειξη στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, και τελείως διαφορετικό θέμα η ελεύθερη επιλογή απόψεων, ή η θρησκευτική επιρροή που ασκεί ένας πολυπράγμων ιεροκήρυκας που ζει στην Πενσυλβάνια. Το πρώτο συνιστά παράβαση του νόμου, το δεύτερο συνιστά ατομικό δικαίωμα εφόσον κινείται στο πλαίσιο που ορίζει η θεμελιώδης αρχή της ελευθερίας της έκφρασης.

Η απειλή Ερτογάν ότι μπορεί η χώρα του «να γίνει μέλος του μπλοκ της Σανγκάης -του Οργανισμού Συνεργασίας της Σανγκάης (SCO)», συνιστά απειλή χωρίς αντίκρυσμα. Οι εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στην ΕΕ και την Τουρκία είναι τόσο πολυδιάστατες ώστε να καθιστούν την απειλή Ερτογάν χωρίς νόημα, καθώς η επιχειρηματική κοινότητα αντιδρά πολύ έντονα στο σενάριο αυτό.

Το ψήφισμα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκφράζει την αγωνία και την ευαισθησία που έχει η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη για το σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων σε κάθε κράτος-μέλος και ασφαλώς σε κάθε υποψήφιο μέλος. Δεν υποστηρίζω «να σταματήσουν προσωρινά» οι διαπραγματεύσειςτης ΕΕ με την Άγκυρα «μέχρι την άρση των δυσανάλογων μέτρων που ελήφθησαν λόγω της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που έχει επιβληθεί από τον Ιούλιο». Θεωρώ ότι,

Πρώτο, η ανοικτή δίοδος στις ευρωτουρκικές σχέσεις στέλλει θετικό σήμα στις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις στην τουρκική κοινωνία.

Δεύτερο η δικαιολογημένα έντονη κριτική στις επιδόσεις της τουρκικής κυβέρνησης, χρειάζεται να παρέχει γέφυρες επικοινωνίας, σημαντικές σε μια φάση με μεγάλες εκκρεμότητες στις σχέσεις των δύο πλευρών.

Τρίτο, το χρονικό σημείο της ψήφισης υπήρξε το χειρότερο δυνατό καθώς εξελισσόταν μια πολύ έντονη προσπάθεια για επίλυση του κυπριακού με τη συμβολή και της ΕΕ.

Τέταρτο, το ότι συχνά στη Λευκωσία αποδοκιμάζουμε την Τουρκία με βάση το δικαιολογημένο συναίσθημα, χωρίς κριτική ανάλυση του περιεχομένου της κάθε συγκυρίας, δεν συνιστά πολιτική οξυδέρκεια, συχνά δείχνει την τάση να παραμένουμε κλειστοί στο καβούκι μας, χωρίς στρατηγικό ορίζοντα.

Πέμπτο, η προβληματική εδώ και καιρό ευρωτουρκική σχέση, όπως καθορίστηκε στις 3 Οκτωβρίου 2005, δεν αντιμετωπίζεται αποσπασματικά ή με βάση τις συγκυρίες. Είναι πέρα από σαφές ότι χρειάζεται επαναπροσδιορισμό, με καθαρές συνεννοήσεις εκατέρωθεν, ώστε να αποκτήσει μια ρεαλιστική φόρμα, αποδεκτή και από τις δύο πλευρές.