Το τριπλό στοίχημα της μεταρρύθμισης

Συχνά η πολιτική μας ζωή βρίσκεται ενώπιον διλημμάτων. Καλείται να λύσει εκκρεμότητες δεκαετιών, προβλήματα που καθώς τίθενται για συζήτηση φαίνεται να είναι μη δημοφιλή, προκαλούν αντιδράσεις. Η παραδοσιακή αντίδραση συχνά εκδηλώνεται με ημίμετρα, με παραπομπή στο χρόνο, με ολιγωρία. Συχνά επιλέγεται η αδράνεια ως «απάντηση» σε μη δημοφιλείς αποφάσεις. Αυτή η παλαιά πρακτική δημιουργούσε μια ψευδαίσθηση ότι μέσω της αδράνειας θα κερδίσουμε χρόνο, ενδεχομένως τα πρόβλημα θα περάσει στην επόμενη εξουσία ή θα το μεταφέρουμε στους ώμους κάποιων άλλων. Αυτή η πρακτική συνέβαλε στη σημερινή κρίση γιατί συνδυάστηκε χρονικά με τη γενικότερη, εξωτερική οικονομική κρίση. Αν δεν πίεζε την Κύπρο η εξωτερική κρίση είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα υπήρχε η θέληση για αλλαγές που σχετίζονται με στρεβλώσεις του οικονομικού μας μοντέλου όπως για παράδειγμα οι πόροι για τα ταμεία συντάξεων, τα ελλείμματα, οι σπατάλες στην κρατική μηχανή, η μειωμένη ανταγωνιστικότητα, η απουσία ξένων επενδύσεων, η στόχευση των παροχών και ο περιορισμός των διπλών/τριπλών συντάξεων.

Σήμερα η Κύπρος δυσκολεύεται να διαχειριστεί έναν κύκλο από αδιέξοδα που συνδέονται με την οικονομική κρίση γιατί συσσωρεύτηκαν δεκάδες μεγάλα προβλήματα αναπτυξιακού χαρακτήρα στο ίδιο χρονικό σημείο. Η συσσώρευση των προβλημάτων προκαλεί αντιδράσεις, οργή, διαφωνίες. Αυτό είναι απολύτως φυσικό γιατί η κοινωνία μας δεν έχει εκπαιδευτεί σε μια προηγούμενη άσκηση πάνω σε μεταρρυθμίσεις και ως εκ τούτου κάθε απόπειρα για αλλαγές προκαλεί δυσαρέσκεια και αρνήσεις.

Η σημερινή κρίση επιβάλλει μερικά ακόμα αυτονόητα γιατί αν δεν μιλήσουμε για τα πράγματα που οδήγησαν την Κύπρο στο περιθώριο, δεν μπορεί να δημιουργήσουμε ένα κλίμα βάσιμης αισιοδοξίας για την επόμενη μέρα. Απαιτείται κριτική αποτίμηση για όσα δεν έγιναν σωστά και για όσα αρνηθήκαμε να αλλάξουμε στον κατάλληλο χρόνο. Απαιτείται ανοικτή συζήτηση, χωρίς χαμένους και κερδισμένους. Απαιτείται ειλικρίνεια και ευθύτητα.

Θεωρώ ότι το σκληρό και βίαιο περιβάλλον που δημιούργησε η τρόικα, χρειάζεται να ανατικατασταθεί από την πειθώ των μεταρρυθμίσεων, από τη δημιουργία κοινής γνώμης που να αντιλαμβάνεται τις αλλαγές ως μέτρο ανάπτυξης και ως μέτρο δικαιοσύνης. Αυτό δεν θα επιτευχθεί όσο τα πράγματα κινούνται στο ρυθμό που επιτάσσει η τρόικα. Ένα μεταρρυθμιστικό πλαίσιο μπορεί να επιτύχει κάτω από τρεις όρους: πρώτο, να έχει ταυτόχρονα με το γνωστό μνημόνιο και ένα κυπριακό σχέδιο για την ανάπτυξη, δεύτερο, να έχει τις δυνατότητες οργάνωσης μιας διαφορετικής αντίληψης για τις ευθύνες και τα επιδόματα στο δημόσιο τομέα, και, τρίτο, μια κοινή γνώμη που να βλέπει την ηγεσία να ηγείται και δια του παραδείγματος.

Η μόνη εφικτή λύση στην παρούσα συγκυρία είναι ο συνδυαμός σταθεροποίησης και ανάπτυξης. Χρειάζονται πραγματικές απαντήσεις για το πως θα αντιμετωπίσουμε την ανεργία, τη φτώχεια, την περιθωριοποίηση. Μόνο έτσι μπορούμε να ελπίζουμε βάσιμα ότι, εκτός άλλων, η κρίση μπορεί να είναι και μια ευκαιρία για την αλλαγή. Και κάτι ακόμα εξίσου σημαντικό. Η ακραία αντιπαλότητα επιτείνει τα αδιέξοδα και προσθέτει νέα βάρη. Χρειάζεται συνεννόηση ανάμεσα στο πολιτικό και το συνδικαλιστικό κίνημα, διαβούλευση πάνω σε εφικτές πολιτικές προτάσεις, διάθεση για συμβιβαστικό πνεύμα, ικανό να δημιουργήσει ευρύτερες κοινωνικές συγκλίσεις.